Om verlichting op afstand te bedienen, al dan niet gesynchroniseerd met meerdere type armaturen (ook wel ‘fixtures' genoemd), heb je DMX-bediening nodig. Hiervoor gebruik je gewoonlijk een DMX-controller genoemd. Zo'n DMX-lichtsturing zorgt ervoor dat je via een aantal zogenaamde DMX-kanalen de bediening hebt over bijvoorbeeld de kleuren en bewegingen van je spots en lichteffecten.
DMX controller (LED/Laser)
Een DMX-controller is feitelijk een grote afstandsbediening, meestal bekabeld, met meerdere ‘faders' die elk een eigen DMX-kanaal aansturen of een reeks DMX-kanalen. Ieder kanaal heeft een bepaalde functie, afhankelijk van wat de bedieningsmogelijkheden zijn van je verlichting. Zo kan een kanaal worden toegewezen aan een bepaalde kleur of positie van je spot, moving head of ander type verlichting. DMX controllers variëren van compact tot heel groot. Je keuze daarin hangt af van het aantal armaturen/(LED)lichteffecten dat je gebruikt en het aantal kanalen dat ze hebben. Moving heads en lasers bijvoorbeeld, zijn doorgaans complexer dan gewone spots en beschikken dan ook over veel meer DMX-kanalen. Tegenwoordig zie je steeds meer professionele lichtbediening vanaf een computer in combinatie met DMX-software en een interface en eventueel een playback-wing. Lees ook ons Keuzehulp DMX-lichtsturing voor meer informatie.
DMX-lichtsturing: daisy chaining
DMX-lichtsturing is pas echt krachtig en wordt pas echt functioneel wanneer je meerdere armaturen/lichteffecten/fixtures in je bezit hebt. Het is namelijk ondoenlijk om deze allemaal met de hand in te stellen en te bedienen, zeker niet tijdens een live event. Zoals eerder gezegd, kun je elke lamp/fixture die DMX-functionaliteit biedt, bedienen met een DMX-controller en kun je de DMX-kanalen van deze armaturen toewijzen aan de controller. Als je dit doet voor ieder lichteffect in je setup, heb je controle over elk aspect van de lamp. Uiteraard moet je ook rekening houden met het aantal beschikbare kanalen op je DMX-controller. Het koppelen van alle armaturen in je opstelling heet ‘daisy chaining’ en gebeurt door een DMX-kabel van de controller te verbinden met het eerste armatuur in je opstelling en van hieruit koppel je elke armatuur met een DMX-kabel. Dit maakt de setup eenvoudig, omdat je niet telkens vanaf de DMX-controller een DMX-kabel hoeft aan te sluiten naar een apart lichteffect. Je hebt op deze wijze ook geen berg kabels lopen over het podium.
DMX-kanalen: een adres voor iedere functie (DMX 512)
De officiële naam voor DMX is DMX512. Dit komt omdat een DMX-controller tot maximaal 512 kanalen kan uitsturen. Een lichteffect kan dus ook maximaal 512 DMX-kanalen gebruiken. Zoals gezegd staat elk kanaal voor een specifieke functie. Iedere functie of elk kanaal is te bedienen vanaf de DMX-controller door middel van een ‘fader' of, gewoon in het Nederlands, een schuif. Elk kanaal beschikt over een bereik van 0 tot 255, waarbij 0 gelijk staat aan ‘volledig uit’ en 255 staat voor ‘volledig aan’. Gebruik je een LED-lichteffect, dan kun je bijvoorbeeld met kanaal 1 de kleur rood bedienen. Hoe verder je de schuif naar boven duwt, des te feller zullen de rode LED's gaan branden. Kanaal 2 zou je vervolgens kunnen toekennen aan de kleur groen enzovoorts. Moving head-lampen zijn voorzien van zogenaamde ‘pan’- en ‘tilt’-bewegingen en ook hieraan kun je een kanaal toewijzen, zodat de positie van de moving head kan worden bediend vanaf je DMX-controller. Het toewijzen van kanalen aan functies wordt ook wel adressering genoemd.
Lichtshow programmeren met een licht-controller
Door al je armaturen in een bepaalde positie te zetten met een specifieke kleur, gericht op een specifieke plek met een bepaald effect heet programmeren. Iedere stand sla je vervolgens op en noem je een ‘scene’. Wanneer je meerdere scenes achter elkaar zet, wordt dit een 'chase' genoemd. Vervolgens ontstaat er een sequentie (chase) die je met de DMX-controller aanstuurt. Zo verandert de verlichting steeds en heb je dus volledige controle over elk aspect van je lichtshow. Dit werkt vooral heel goed wanneer de verlichting synchroon loopt aan de muziek. Op die manier ontstaat er een gevarieerde lichtshow die het goed doet bij de toeschouwers en zorgt voor een flinke sfeerverhogende factor.
DMX app controller
Sommige LED-verlichting is gebaseerd op het zogenaamde Art-Net (DMX512 over IP) protocol en kan worden aangestuurd via een app op je smartphone of tablet. Op deze wijze wordt de software gecombineerd met het traditionele console-gevoel en intuitieve gebruikersinteractie.
DMX Lighting - Blackout: alles uit
Op menig DMX controller vind je een functie, genaamd ‘Blackout’. Hiermee zet je alle kanalen in een keer in de nulstand en is alles dus direct donker met een enkele druk op de knop. Denk vooral aan muziekconcerten waarbij na een song alles ineens donker is. Dit geeft een dramatisch effect.
Veelgestelde vragen over DMX-controllers
Wat kun je met een DMX-controller?
Met een DMX-controller wordt het mogelijk je (LED-)lampen, effectverlichting of spots op afstand te bedienen en precies te laten doen wat je wil. Door middel van adressering geeft je de controller de instructie om één of meerdere functies te van een specifiek armatuur te bedienen. Meerdere scenes en chases achter elkaar worden je lichtshow.
Hoe sluit je een DMX controller aan?
Een DMX controller sluit je aan op een lamp door middel van een DMX-kabel. Je kunt ook een XLR-kabel gebruiken, maar met name wanneer betrouwbaarheid gewenst is, kun je beter kiezen voor echte DMX-kabels, aangezien die beschikken over een hogere weerstand dan XLR-kabels.
Waar staat DMX voor?
De afkorting DMX staat voor Digital MultipleXed en is een lichtcommunicatieprotocol gebaseerd op het RS-485 protocol.
Hoe werkt een DMX controller?
Een DMX controller sluit je aan met een DMX-kabel op de lichtarmatuur. Vervolgens kun je met de DMX-controller de adressering regelen en zorgen dat iedere functie van de fixture/armatuur een specifiek DMX-kanaal krijgt. Vervolgens kun je met de DMX controller dit armatuur bedienen.
