Open stemmingen voor gitaar: probeer ze eens uit!

De standaard gitaarstemming van EADGBE is een beetje een muzikaal keurslijf. Wie meer wil, moet van de gebaande paden wijken. Met open stemmingen gaat er een hele nieuwe wereld open. Gitaarspelen wordt weer avontuurlijk. “Je moet opnieuw leren gitaarspelen”, zegt ‘fingerstyle’ gitarist Hans Laduc.

• Nieuwe mogelijkheden
• Verbluffend resultaat
• Akkoorden
• Toonladders
• Tablatuur
• Stemapparaat
• Open akkoord-stemmingen
  
•     Open A
•     Open B
•     Open C
•     Open D
•     Open E
•     Open F
•     Open G
• Zie ook

Nieuwe mogelijkheden

Welke gitarist wil er niet als een virtuoze muzikant de sterren van de hemel spelen met prachtige melodieuze composities, vingervlugge riffjes of een totaal andere sound? De weg naar dat doel ligt dichterbij dan menigeen denkt. Stap af van de standaardstemming van de gitaar en draai aan de tuners van je gitaar om nieuwe stemmingen uit de proberen. Elke stemming die mooi klinkt, is een open stemming. Vaak zijn de meest waanzinnige gitaarriffjes en melodieën, waarvan je denkt ‘dit is onmogelijk of je moet hele lange of superbehendige vingers hebben’ gebaseerd op open stemmingen. Wie naar de muziek van Ben Howard luistert en deze analyseert, komt erachter dat het geheim van de gitaarsound van Ben Howard vooral schuilt in zijn vermogen om met open stemmingen te jongleren en te spelen. Nagenoeg al zijn nummers zijn in een open stemming geschreven en dat geeft zijn muziek een extra dynamiek. Geheel vreemd is de voorkeur van Howard voor open stemmingen niet, want die wordt veel in de Celtic-muziek gebruikt en de muziek van Howard is daar op gebaseerd. Datzelfde geldt voor Mumford and Sons. Ook zij gebruiken de open stemmingen meer dan de standaardstemming. In de country & western-muziek stemmen gitaristen hun gitaren tot niet standaard toonaarden. Niet in de laatste plaats om de slide te gebruiken. Vervolgens wordt dit weer gebruikt in de blues en ook de jazzmuziek is niet vies van open tunings.

Verbluffend resultaat

Open stemmingen geven elke gitarist een fingerpickingsensatie, want doordat je de gitaar in bijvoordbeeld een D-akkoord kunt stemmen, hoef je geen akkoorden meer met je vingers te pakken. Je vingers blijven vrij om andere snaren of zelfbedachte akkoorden te pakken. Het resultaat is soms verbluffend. Ineens openen zich nieuwe mogelijkheden en een nieuwe sound. Volgens fingerpickingspecialist Hans Laduc hoeven de eerste stappen naar een open tuning helemaal niet groot en moeilijk te zijn. In zijn muziek gebruikt hij zelf vaak de open tuning. “Begin gewoon met de dikke E-snaar lager te stemmen naar een D”, legt Hans uit, die zich al meer dan zeven jaar focust op de ‘fingerstyle’ en ondertussen al menig cd heeft uitgebracht. Zijn laatste cd ‘My Way To Nashville’ bracht hij onlangs uit en daarop laat hij horen dat hij een rasgitarist is, die het fingerpicken letterlijk in zijn vingertoppen heeft. “Als je de E-snaar ‘dropt’ dan krijg je ineens een extra lage toon en dat geeft weer een nieuwe dimensie aan het spelen. Je krijgt een hele mooie sfeer. Haast ballade-achtig.” ”Om toch de standaardakkoorden te pakken, moet je uiteraard rekening houden met die dikke E-snaar. Pak je een E-akkoord, dan moet je de E-snaar op de tweede fret pakken. Voor het G-akkoord geldt dat je de E-snaar op de vijfde in plaats van de derde fret moet pakken. Je kunt de volgende snaar ook naar beneden stemmen, naar een G. Dan krijg je een nog dieper basgevoel. Bij open stemmingen stem je trouwens nooit ‘omhoog’, maar altijd ‘omlaag’, omdat er anders te veel spanning op de snaren komt te staan.”

Akkoorden

Hans: “Er zijn twee manieren om met open stemmingen te spelen. De eerste manier is door je gitaar in een akkoord te stemmen en de tweede methode is om klank en toon zelf te ontwikkelen, zoals de E-snaar naar een D te stemmen.” De ‘drop’ van alleen de E-snaar wordt in het Engels een ‘alternate tuning’ genoemd. Dat zijn stemmingen die van zichzelf nog geen akkoord zijn, maar gewoon een andere, goed bruikbare stemming. In een ‘open tuning’ wordt de gitaar volledig in een majeur-akkoord gestemd. De open D-stemming (D-A-D-Fis-A-D) en open G-stemming (D-G-D-G-B-G) bijvoorbeeld, zijn veel gebruikte open tunings en al meer dan een eeuw oud. De open D-stemming wordt ook wel de Spaanse stemming genoemd en de G-stemming de Sebastopol-stemming. Uiteraard zijn er nog andere majeur-stemmingen van elk akkoord te maken.

Toonladders

Een belangrijk aspect om bewust met open stemmingen te spelen, is dat je moet weten hoe je toonladders speelt. Als je immers de gitaar in een andere stemming hebt staan, moet je ook weten welke snaren je moet pakken. Hans: “Probeer inzicht te krijgen in je gitaar en toonladders, daardoor kun je ook akkoorden leren spelen in een open stemming. De beste methode is om eerst te kijken naar je favoriete nummers en als die vaak in een D worden gespeeld, stem je de gitaar in een open D-stemming. Dan zoek je vervolgens alle akkoorden erbij. Door de toonladder van elk akkoord te kennen, weet je vervolgens ook welke snaren en fretten je moet pakken om een akkoord in een open stemming te spelen. Langzaam ga je dan ontdekken hoe je de gitaar in een andere stemming kunt gebruiken. Probeer eerst één of twee open stemmingen uit en ga daar mee oefenen. Leer de nieuwe grepen van akkoorden uit je hoofd.” En door die stemmingen uit je hoofd te kennen en vervolgens gebruik te maken van een capo, kun je eenvoudig ook andere toonsoorten pakken. Een open D-stemming met de capo op de tweede fret wordt een E.

Tablatuur

Om op een bewuste manier met open stemmingen te spelen, moet een gitarist dus de basisprinicipes van de akkoordenleer kennen. Maar op internet kun je ook veel tablatuur van open stemmingen vinden van onder meer Ben Howard of Keith Richards om songs te leren spelen in een open stemming. Van daaruit kun je dan kijken in welk akkoord of met welke tonen je speelt. Let wel op dat niet alle tabs op internet juist zijn. Als je het spelen hiermee onder de knie hebt en je weet welke akkoorden en tonen je speelt, dan kun je vervolgens ook zelf uitzoeken hoe de akkoorden moeten worden gespeeld en kun je zelf een bestaand nummer uitzoeken. En als je een bestaand nummer kunt spelen, is het gemakkelijk om de volgende stap te nemen: het verzinnen van een eigen stemming en het daarbij uitzoeken van akkoorden en melodielijnen. Dat is wat Hans Laduc met zijn muziek doet. Hij componeert op basis van open stemmingen. “Ik draai aan de ‘tuners’ todat ik een mooi akkoord vind en vervolgens zoek ik er een melodie bij. Dan krijg je ineens iets nieuws. Je moet wel alles opschrijven en opnemen. Dat geldt ook als je de akkoorden en grepen van bestaande nummers uitzoekt. Schrijf alles op in tablatuur. Het is altijd puzzelen en elke song kost tijd, of je nu zelf componeert of naspeelt. Het is alsof je met open stemmingen weer opnieuw leert gitaarspelen.”

Stemapparaat

Wie gebruikmaakt van open stemmingen, ontkomt er niet aan om vaak de snaren te stemmen. De beste manier is via een stemapparaat. Dan kun je de snaren eenvoudig ‘tunen’ op de gewenste toon. Maar ook als je een leuke ‘eigen’ stemming hebt ontdekt, kun je via het stemapparaat achterhalen in welke toonsoort je de snaren hebt gestemd. Het is gemakkelijk om op die manier ook de toonladders en akkoorden te leren. Na verloop van tijd kun je bepaalde open stemmingen op gehoor pakken. Hans: “Let er wel op dat het nog steeds mogelijk is dat zelfs bij een juist gestemde gitaar je nog steeds in de hogere regionen iets van een valse toon kunt hebben. Speel een paar fragmentjes op de hogere fretten om te controleren of je snaren goed klinken. Stem anders je snaren nog even op de negende fret.” Door het constant stemmen slijten de snaren sneller en breken ze daardoor eerder. “Ik heb geleerd dat de snaren ook sneller breken doordat het gat van de stemmechanieken vaak iets te scherp is. Dit vijl ik dan glad. Maar na verloop van tijd treedt er door het constant stemmen toch metaalmoeheid op.” Een andere tip die Hans geeft, is om de gleuven in de topkam van de gitaar iets ruimer uit te vijlen, zodat de snaar niet blijft hangen. Daarnaast is zijn advies om vooral 0.12-snaren te gebruiken, omdat je de snaren vaak lager stemt. “Hoe dunner, des te gemakkelijker je speelt. Hoe dikker, des te beter de klank. Bij open stemmingen krijg je bij te dunne snaren dat ze iets gaan lubberen en dat gaat ten koste van het geluid. Probeer ook andere merken snaren uit om te kijken welke het beste passen.” Hans heeft vier gitaren anders gestemd en ook bij een concert zorgt hij ervoor dat er verschillende gitaren anders zijn gestemd. Als laatste advies geeft Hans: “Bij open stemmingen en fingerpicking geldt dat je vooral moet oefenen. Dat doen grote gitaristen als Tommy Emmanuel ook. Neem kleine stapjes van één of twee maten en polijst die door dit honderden keren ter herhalen en neem dan de volgende stap. Zorg ook dat je dit opneemt, zodat je zonder met de techniek bezig te zijn naar jezelf kunt luisteren.”

Zie ook

» Akkoorden: theorie en akkoordsymbolen
» Gitaar spelen met capo? Hier moet je op letten
» Gitaarakkoorden leren spelen voor beginners
» Soleren over akkoordenschema’s
» Nashville Number System: zo werkt het
» Gitaar in Drop D stemmen: hoe en waarom
» Gitaar spelen zonder plectrum: fingerpicking
» Gitaarakkoorden: CAGED Mineur
» Open G: De sleutel tot de Rolling Stones
» Gitaarakkoorden: CAGED Majeur
» Techniek en gear: Jimi Hendrix
» Techniek en gear: Stevie Ray Vaughan
» Gitaartabs leren lezen

» Stemapparaten
» Capo’s
» Gitaar leermethodes & songboeken
» Alle Gitaren & Accessoires

Gitaar in Drop D stemmen: hoe en waarom Gitaar of bas stemmen? Hier leer je hoe dat moet! Open G: De sleutel tot de Rolling Stones Hoe moet ik een ukelele stemmen? 3 lifehacks voor je westerngitaar Geluksgetal 7: waarom een 7-snarige gitaar gelukkig maakt