Taptoe-signaal Infanterie

Op 4 mei wordt ieder jaar in Nederland de Nationale Herdenking gehouden. Een moment waarop oorlogsslachtoffers herdacht worden. Dit gebruik is na de Tweede Wereldoorlog begonnen, op 4 mei 1946. ‘s Avonds om klokslag 20.00 uur is het hele land twee minuten stil. Voorafgaand aan die twee minuten stilte wordt er om 19:58 uur altijd een bepaald signaal gespeeld op trompet. Er zijn drie signalen die sterk op elkaar lijken en soms met elkaar verward worden.Het oorspronkelijke ‘Taptoe Infanterie’-signaal, de ‘Last Post’ en ‘Taps’. Over deze drie signalen zal ik in dit blog het een en ander vertellen.

• ‘Taptoe Infanterie’-signaal
• ‘Last Post’-signaal
• ‘Taps’-signaal
• Wanneer speel je welk signaal?
• Trompet, signaaltrompet, jachthoorn, bugel, flugelhorn?
• Mag het signaal alleen op een trompet-achtig instrument gespeeld worden?
• Zie ook

‘Taptoe Infanterie’-signaal

Het signaal dat in Nederland gespeeld wordt voorafgaand aan de twee minuten stilte heet officieel ‘Taptoe Infanterie’. Het is al een oud Nederlands signaal dat zijn oorsprong heeft in de zeventiende eeuw. Oorspronkelijk werd het signaal gebruikt om het einde van de dag aan te geven, dus niet per se als herdenking voor oorlogsslachtoffers. In het leger werd het commando ‘Tap toe’ gebruikt om de kazerne ‘s avonds te sluiten. Het signaal werd dus lange tijd dagelijks gespeeld aan het einde van de dag. Het woord ‘taptoe’ komt zeer waarschijnlijk van de uitspraak ‘Doe den tap toe’ – het moment waarop de tap in het café gesloten werd.

Ons bekende Nederlandse signaal: Taptoe Infanterie (klik om te vergroten):

‘Last Post’-signaal

Het taptoesignaal is zoals eerder vermeld ontstaan in Nederland in de zeventiende eeuw. In die periode waren er Britse soldaten gelegerd in Nederland en zij namen het signaal mee terug naar Groot-Brittannië en maakte er hun eigen variatie op. Dit is het signaal dat we kennen als de ‘Last Post’. In Nederland worden deze twee signalen vaak met elkaar verward, omdat ze erg op elkaar lijken. De betekenis en het gebruik van de ‘Last Post’ is eigenlijk hetzelfde als dat van het Nederlandse ‘Taptoe Infanterie’-signaal. Na de Tweede Wereldoorlog werd ook in Nederland vaak de ‘Last Post’ gespeeld, met name bij herdenkingen van Britse soldaten uit de Tweede Wereldoorlog. Hier is waarschijnlijk ook de verwarring ontstaan.

Het Britse signaal: Last Post (klik om te vergroten):

‘Taps’-signaal

Tot slot is er ook nog een Amerikaanse variant op het taptoesignaal dat simpelweg ‘Taps’ heet. Eigenlijk is dit gebaseerd op de Last Post. Het werd gespeeld door de Engelse kolonisten in Amerika die eerst de Last Post speelden, maar dat richting het eind van de negentiende eeuw vervingen voor ‘Taps’. Ook dit signaal lijkt enigszins op de Taptoe en Last Post, echter is deze variant wat korter. Het wordt vaak op een korte trompet gespeeld, in het Engels noemen ze dit een ‘bugle’. Je zou dit – uitgelegd in het Nederlands – als een kleine jachthoorn kunnen zien waarbij de beker net als bij een trompet naar voren gericht is. Net als de signaaltrompet heeft dit instrument geen ventielen en worden de noten gespeeld door aanpassingen in de lipspanning.

Het Amerikaanse signaal: Taps (klik om te vergroten):

Wanneer speel je welk signaal?

Eigenlijk is het niet zo heel ingewikkeld. Het Taptoe Infanterie-signaal wordt in Nederland gespeeld bij de Nationale Dodenherdenking. Tijdens deze herdenking herdenken we namelijk alle oorlogsslachtoffers – en niet alleen van de beide Wereldoorlogen, maar ook van andere oorlogen. Het Taptoe Infanterie-signaal is in Nederland dus het ‘standaard’ signaal geworden voor herdenkingen. Maar, sta je op een militaire begraafplaats waar alleen Britse soldaten begraven liggen, dan ligt het voor de hand om de ‘Last Post’ te spelen. Op een Amerikaanse begraafplaats zou je ‘Taps’ kunnen spelen. Welke van de drie signalen je speelt is dus een beetje afhankelijk van de plek en het soort herdenking. In de landen van de Britse ‘commonwealth’ zul je de ‘Last Post’ horen en in Amerika zul je ‘Taps’ horen bij herdenkingen.

Trompet, signaaltrompet, jachthoorn, bugel, flugelhorn?

Het Taptoe Infanterie-signaal wordt traditioneel gespeeld op een trompet of een signaaltrompet. Met een signaaltrompet bedoelen we een trompet zonder ventielen (bij het grote publiek beter bekend als ‘knopjes’). Het signaal bestaat namelijk uit zogenaamde ‘natuurtonen’ waarvoor de drie ventielen die op een trompet zitten niet nodig zijn. Trompettisten spelen de verschillende tonen namelijk door de lipspanning aan te passen. Dat is niet zo makkelijk als het misschien lijkt en voor iedere trompettist is het spelen van het Taptoe Infanterie-signaal daarom iedere keer weer spannend. Een foutje is namelijk snel gemaakt als de intonatie of lipspanning niet helemaal in orde is. Soms wordt een signaaltrompet ook wel een ‘bugel’ genoemd, maar een bugel zoals we die kennen in Nederland is eigenlijk een flugelhorn. Het woord ‘bugel’ is in deze context eigenlijk min of meer onterecht overgenomen van het Engelse woord ‘bugle’. In het Engels heet wat wij in het Nederlands een bugel noemen namelijk een ‘flugelhorn’. Om het nog ingewikkelder te maken wordt in het Engels met het woord ‘bugle’ vaak een bepaald type jachthoorn bedoeld. Onthoud dat het Taptoe Infanterie-signaal van origine op een trompet zonder ventielen gespeeld wordt. Het kan eventueel ook op cornet gespeeld worden. Tegenwoordig zien we vaak dat het op een reguliere trompet gespeeld wordt.

Mag het signaal alleen op een trompet-achtig instrument gespeeld worden?

Het is een discussiepunt dat ik regelmatig voorbij zie komen in de weken voorafgaand aan de Nationale Dodenherdenking. Kun of mag je het signaal op ieder instrument spelen? Het antwoord is ja én nee. In feite mag natuurlijk eigenlijk alles op muzikaal gebied en kun je het signaal op bijna ieder melodisch instrument spelen. Maar, het is wel een officieel signaal waarbij bepaalde regels en een belangrijke traditie gelden. Zelf ben ik daarom van mening dat het normaal gesproken – zeker bij officiële gelegenheden – eigenlijk gespeeld zou moeten worden op een trompet. Daar is het signaal namelijk voor gemaakt. Dus geen trombone, hoorn, euphonium en ook geen klarinet of saxofoon. Is het ‘verboden’ om het toch te doen? Natuurlijk niet en het kan op deze instrumenten ook prima gespeeld worden. Waarom zijn er dan toch vrij veel mensen die deze mening hebben? Om een voorbeeld te geven: zou je denken dat bezoekers van een concert die speciaal zijn gekomen om te luisteren naar het Vioolconcert van Beethoven het kunnen waarderen dat het stuk ineens op een trompet of xylofoon gespeeld wordt? Ik persoonlijk denk van niet, maar meningen kunnen en mogen natuurlijk verschillen. Speel je doedelzak dan zul je al snel ‘Amazing Grace’ leren spelen. Sommige muziekstukken ‘horen’ nou eenmaal bij een bepaald muziekinstrument. Voeg daar nog de ernst van zoiets als een Dodenherdenking aan toe, en je snapt misschien dat zulke veranderingen (tenzij je er een heel goede reden voor hebt) door veel mensen niet op prijs worden gesteld.

Zie ook

» Het Wilhelmus: tekst, muziek, melodie, akkoorden & feiten

Trombone: speeltechniek, soorten en meer! Het Wilhelmus: tekst, muziek, melodie, akkoorden & feitjes! Koperen blaasinstrumenten van hoog naar laag Spelen in een bigband: klinken als één instrument Maak kennis met de kazoo! Mixen met inserts en aux sends