The Byrds – Geschiedenis van een groep rock-pioniers

Gastblogger Bart Dingemans vertelt én laat horen wie The Byrds waren. Het oeuvre van deze Amerikaanse groep begint met zeven baanbrekende LP’s, uitgekomen tussen 1965 en 1969. Bart richt zich op vijf Byrds-platen, met nadruk op het beroemde album Turn! Turn! Turn!, omdat hier alle originele leden van de groep nog op meespelen en elk van hen een aanzienlijke inbreng heeft.

• David Crosby
•     Cowboy Movie
•     Laughing
•     Song With No Words
• The Byrds
•     Inspiratie in de folkmuziek
•     Jim McGuinn
•     Gene Clark
•     David Crosby
•     Michael Clarke
•     Chris Hillman
• Mr. Tambourine Man (1965)
•     Mr. Tambourine Man
• Turn! Turn! Turn! (1966)
•     Turn! Turn! Turn!
•     It Won’t Be Wrong
•     Set You Free This Time
•     He Was A Friend Of Mine
•     The World Turns All Around Her
• Fifth Dimension (1966)
•     Eight Miles High
•     Mr. Spaceman
• Younger Than Yesterday (1967)
•     Have You Seen Her Face?
•     Time Between
• Het ontslag van David Crosby
• Rampzalige tournee in Zuid-Afrika
• Sweetheart Of The Rodeo (1968)
•     The Christian Life
•     Pretty Boy Floyd
• Groepssplitsingen en later Byrds-werk
• Pioniers van een nieuw genre: de country-rock
• Zie ook

Het overlijden van David Crosby

Op 18 januari 2023 overleed David Crosby, een beroemde naam in de popmuziek. Hij was het bekendst als lid van Crosby, Stills & Nash, maar zijn wezenlijkste rol speelde hij voor mij als lid van de groep The Byrds. Hierna volgt het verhaal dat ik in 2014 over de Byrds heb gemaakt. Daarin heb ik de passages over Davids rol ongewijzigd gelaten. Wel wil ik nog aanstippen dat zijn solo-LP uit 1971, If I Could Only Remember My Name, tientallen jaren later is erkend als een innovatief meesterstukje. Het geeft allerlei aanzetten voor latere muzikale ontwikkelingen, zoals los, improviserend musiceren. Luister bijvoorbeeld naar:

Cowboy Movie

Laughing

Song With No Words

The Byrds: herstel van de leidende rol van de U.S. in de popmuziek na de British invasion

The Byrds waren de Amerikaanse groep die in 1965 het creatieve initiatief van de Britse popmuziek weer wisten terug te halen naar de U.S.A. Net als bij Little Feat hebben de groepsleden eerder al afzonderlijk hun eerste muzikale schreden gezet. Geen schoolvriendenclubje, maar zelfbewuste talenten. Net als Steely Dan’s Fagen en Becker raakten ze, na aanvankelijk te zijn gefocust op rock ‘n’ roll, vervreemd van de popmuziek in de jaren 1958/1959 toen de echte rock-‘n-roll–sterren uit beeld waren verdwenen en waren vervangen door een gepolijst, clean, commercieel (namaak)product. Handige zakenlieden en oerconservatieve krachten sprongen in het vacuüm, ontstaan nadat Elvis, Little Richard, Jerry Lee Lewis, Buddy Holly en Chuck Berry van het toneel waren verdwenen. Veel geld werd verdiend door de mensen achter een Fabian, Bobby Vinton en Chubby Checker.

Inspiratie in de folkmuziek

De latere Byrds vonden als tiener hun nieuwe fascinatie in de folkmuziek van de jaren 1959-1962. We hebben het over Jim McGuinn, Gene Clark, David Crosby, Michael Clarke en Chris Hillman.

Jim McGuinn

Jim McGuinn is geboren in juli 1942 in Chicago. Onbetwiste leider van de groep en bleef als enige over in de jaren 70/80. Had tevoren reeds in een aantal folkgroepen gespeeld. Had als muziekleraar Frank Hamilton van de folkgroep de Weavers, die hem met een groot folk-repertoire liet kennismaken. Goede akoestisch gitarist. De populaire folk was toen vooral vriendelijk en wat braaf: denk aan het Kingston Trio. De Beatles deden hem de rock-‘n-roll herontdekken, en zo vond hij zijn weg naar de top. Origineel, wat gereserveerd, eigenlijk geen leiderstype. Gaf het typische Byrds-geluid vorm door te kiezen voor de 12-string gitaar als solo-instrument, merk Rickenbacker (net als George Harrison) en zijn zangstem te modelleren tot een soort mix van John Lennon en Bob Dylan. Had behalve voor folk en country belangstelling voor futurisme, nieuwe uitvindingen en science fiction. Veel ‘buitenissige’ experimenten in het oeuvre zijn zijn inbreng. Onder de hoede van hun vriend, mentor en manager Jim Dickson konden ze ’s nachts repeteren in de dan niet gebruikte World Pacific Studios. Kenmerkend was hun naam in die tijd: de Jet Set. Later werd het The Byrds, met een ‘y’. Birds, de vogelvlucht, sprak aan, maar een ‘bird’ was ook een Engels woord voor ‘chick’, wat daarop te vinden? Byrds verwees naar de Beatles: ook een gewijzigde dierennaam (beetle werd beatle), en naar de luchtvaartpionier Henry Byrd.

Gene Clark

Gene Clark, geboren november 1941, overleden 24 mei 1991, was een boerenzoon uit Missouri, de Midwest. Opgegroeid met country, bluegrass en rockabilly. Hij speelde in de New Christy Minstrels toen hij McGuinn ontmoette. Samen waren ze enige tijd een duo dat optrad in cafés en bars, bijvoorbeeld de Troubadour in Los Angeles. Gene is voor mij de grootste songschrijver en de interessantste musicus van The Byrds. In het begin leverde hij veruit de meeste songs aan. Dit werd al gauw na de tweede LP teruggebracht, vanwege enige jaloezie van McGuinn en Crosby. Hij was de meest geliefde, centrale figuur. Ook de hoge songroyalties die alleen Gene ontving, omgezet in een Ferrari, maakten de anderen, die nog vrijwel niets verdienden, afgunstig. Gene was een sterke man die toch geen competitie aanging. Hij creëerde op die manier wel een ijzersterke voorraad eigen songs die hij later in zijn soloprojecten grandioos benutte. Hij verloor verder de strijd om de ritmegitaar van David Crosby. Deze bekritiseerde hem meedogenloos over zijn zwakke live gitaarspel als ritmegitarist. Gene werd daardoor hoe langer hoe onzekerder, en ging – volgens sommigen – slechter spelen. David werd de ritmegitarist/zanger, Gene zong alleen nog en hanteerde de tamboerijn. Aanleiding, maar niet de echte oorzaak van Gene’s vertrek was zijn erge, soms ondraaglijke vliegangst. Op tournee moest worden gevlogen. Hij moest soms met drie man op zijn plaats gehouden worden. Ook lifts boezemden hem verschrikkelijke angst in. Deze angsten kwamen er met de voorgaande problemen in de relatie met Jim en David nog bij. Typisch was McGuinn’s houding bij die strijd: hij hield zich afzijdig. Gene Clark zorgt voor een groot aantal van de prachtigste Byrds-nummers, en stijgt in zijn latere groep de Dillard & Clark Expedition nog verder naar eenzame hoogten.

David Crosby

David Crosby, voluit David Van Cortlandt Crosby is op 14 augustus 1941 in Los Angeles geboren als zoon van zeer welgestelde ouders: zijn vader was director of photography van een reeks bekende films (onder andere High Noon). Hij leefde een tijd als ‘proto-hippie’ in een huis in Venice met leden van de latere Jefferson Airplane en Quicksilver Messenger Service. Prachtige anecdote is hoe Crosby, die in de folkgroep de Les Baxter Balladeers zat, bij The Byrds kwam. McGuinn en Clark hadden juist een optreden van Crosby in de Troubadour-bar gezien en wilden hem er wel bij. Ze stonden wat te zingen en spelen op de trap van de lobby vanwege de akoestiek, toen op een gegeven moment Crosby de trap op ging en onder het voorbijgaan zo maar wat ging meezingen. Zo kwam David Crosby bij The Byrds, zonder dat ze ook maar hadden kennisgemaakt.

Michael Clarke

Michael, geboren juni 1944 in Texas is een opvallende fan, ‘volger’, van de proto-Byrds, heeft de juiste life style en vrienden vóór David Crosby. Hij is anders dan het op de foto’s schijnt, een lange blonde typische Californische dude. Hij wordt aangenomen als drummer terwijl hij daarvoor alleen wat conga’s had gespeeld. Het vak van drummer oefende hij met de overige Byrds op kartonnen dozen als drumstel. Aanvankelijk is zijn uiterlijk met het Brian Jones-kapsel en de Mick Jagger-lippen het belangrijkst. Hij wordt al snel geaccepteerd als volwaardig groepslid. Hij heet eigenlijk Michael Dick. Hij noemde zich al jarenlang Michael Clarke, met een knipoog naar Dick Clark, de beroemde pop-tv-presentator van American Bandstand. Michael overleed 19 december 1993.

Chris Hillman

Chris Hillman, geboren december 1944 in San Diego, Californië, was net als McGuinn en Clark op een gegeven moment afgehaakt van de popmuziek, en hij zocht het in country- en bluegrass- muziek. Hij was mandolinespeler en speelde uiteindelijk in een van Amerika’s beste bluegrass-groepen, de Golden State Boys. Deze werden ook gemanaged door Jim Dickson. Hij noemde op een gegeven moment de groep naar de 17-jarige uitblinker de Hillmen. Toen The Byrds nog de Jet Set heetten, leidde hun contact via Jim Dickson tot de overstap van Hillman. Crosby zou bas gaan spelen, maar voelde zich met de bas niet op zijn gemak. Vandaar dat het Chris Hillman’s instrument werd, hoewel hij nog nooit bas had gespeeld.

Mr. Tambourine Man (1965): eerste single en LP zetten Byrds al op de kaart

Mr. Tambourine Man uit 1965 is de eerste, baanbrekende Byrds-single, en staat op hun ook zo getitelde eerste LP. Het nummer is van Bob Dylan, met wie The Byrds al prettig kennismaken in 1964 als ze een beginnend groepje zijn (de Jet Set), onder de vleugels van wijze vriend-manager Jim Dickson. Bob Dylan waardeerde ze meteen al, een voorbeeld van Dylan’s profetische kijk op musici. Zijn nummer werd door The Byrds onherkenbaar veranderd. Het was ook Bob Dylan’s eerste opstap naar roem. Ze waren elkaar dus over en weer dank verschuldigd. Fameus is de bas-intro. Deze is bedacht door producer Terry Melcher, de producer van hun eerste twee LP’s en de zoon van filmster Doris Day.

Mr. Tambourine Man

Op deze eerste single speelt alleen McGuinn zijn 12-string, en zingen McGuinn, Clark en Crosby. De overige partijen worden gespeeld door keien van sessiemuzikanten: Leon Russell (gitaar), Hal Blaine (drums) en Larry Knechtel (keyboards). Zij kregen later de naam The Wrecking Crew. De stem van Clark is geheel weggemixt. Ze zongen het nummer een keer live mee met de demo-opname, ten huize van impresario Benny Shapiro. Daar kwam de tienerdochter des huizes verrukt binnen rennen. Het nummer had Beatles-achtige appeal. Dit verhaal vertelde Shapiro door aan jazzicoon Miles Davis die CBS tipte: zo kregen The Byrds hun platencontract.

Succes bevestigd met Turn! Turn! Turn! (1966)

Qua hitsucces was de tweede LP Turn! Turn! Turn! net als de eerste een schot in de roos.

Turn! Turn! Turn!

Het nummer Turn! Turn! Turn! haalde als single de top van de hitparade. Het is een oude folksong van Pete Seeger waarvan de tekst een Bijbeltekst is uit het boek Prediker. Ik heb ooit in Engeland een kerkje bezocht waar een bijbel opengeslagen op de katheder lag: precies op die tekst: “To everything , turn, turn, turn, there is a season, turn, turn, turn…” De door elkaar geweven gitaarklanken blijven je altijd bij. Hier spelen The Byrds overigens alles zelf. Het arrangement was van McGuinn, Crosby bedacht de intro. Producer Melcher had 47 of 57 takes nodig om het op de plaat te krijgen. Jim Dickson was profetisch dat dit nummer zó indrukwekkend was, dat alles daarna voor de fans minder zou lijken, en inderdaad was dit de laatste nummer-1-hit van The Byrds.

It Won’t Be Wrong

Een ouder nummer van Jim McGuinn werd indrukwekkend bewerkt tot een gepassioneerde smeekbede. De warme klankkleur van de meerstemmige zang is uniek op een popplaat.

Set You Free This Time

Dit is een gouden song van Gene Clark. De song is geschreven tijdens de Byrds-toer door Engeland. Na een laat avondje stappen met Paul McCartney en enkele leden van de Animals kwam Gene terug op zijn hotelkamer, probeerde wat gitaarakkoorden en had het lied klaar in twee uren. Deze Engelse toer was geen succes. Men was te vermoeid geraakt, en diverse groepsleden werden ziek. Ze raakten des te gefrustreerder omdat hun single All I Really Want To Do (een Dylan-nummer) werd beconcurreerd en in verkoop overvleugeld werd door het duo Sonny en Cher. Die hadden het nummer door The Byrds live horen uitvoeren en waren sneller met de release dan CBS. The Byrds vonden het grove diefstal.

He Was A Friend Of Mine

Jim McGuinn schreef dit nummer in de nacht van de moord op president Kennedy. Crosby is niet te spreken over de orgeltoon die door het hele nummer klinkt. Deze is eigenmachtig door Terry Melcher toegevoegd.

The World Turns All Around Her

Een qua tekst weemoedig liefdeslied wordt in een hoog tempo gespeeld. De impact is des te groter. Er zijn prachtige vocale harmonieën. Ieder, inclusief schrijver Gene Clark, is tevreden over dit nummer.

De derde LP Fifth Dimension (1966) is na het vertrek van Gene Clark iets minder

Na de tweede LP werd producer Terry Melcher aan de kant gezet. Zijn opvolger was Allen Stanton, de ‘West Coast Vice-President’ van CBS, een muzikaal ongevoelige, ongeliefde figuur. Ik kies twee nummers:

Eight Miles High

The Byrds waren gereduceerd tot een viertal door het vertrek van Gene Clark. De invloed van Jim McGuinn blijkt uit deze beide songs door hun science fiction-achtige sfeer. McGuinn wil met name experimenteren, luisterend naar John Coltrane en Indiase raga als van Ravi Shankar. Eight Miles High stormde naar de top van de hitparade, om te stagneren na berichten dat het een drugs-song zou zijn. McGuinn beschrijft niet meer dan de aanblik van Engeland vanuit het vliegtuig. Het is eight en niet six miles high (de kruishoogte van vliegtuigen) met een knipoog naar Eight Days A Week van de Beatles.

Mr. Spaceman

Na de Tambourine Man de Spaceman. De ooit beleden fascinatie van Jim McGuinn voor UFO’s is verpakt in een humoristisch relaas.

Rond deze tijd verandert Jim McGuinn zijn naam in Roger McGuinn. Hij is lid van een Indonesische secte Subud, die hun leden een nieuwe naam geven. Geheel in stijl kiest hij uit een lijst namen met een R voor Roger: het woord voor ‘begrepen’ in de luchtvaart. Al met al was Fifth Dimension een maar half geslaagde plaat. Men had na Terry Melcher ook Jim Dickson aan de kant gezet, en men miste de creatieve kracht van Gene Clark. David Crosby voelde zich ten volle erkend. Maar zijn hoogromantische ideeën resulteren met het technische geëxperimenteer van McGuinn in een heterogene plaat van een groep zonder gezonde kern. Er ontstonden geruchten van uiteenvallen van de groep.

Younger Than Yesterday (1967): miraculeus herstel

De in begin 1967 verschijnende LP Younger Than Yesterday is echter een aangename verrassing. De plaat verschijnt enige maanden eerder dan de Beatles’ Sgt. Pepper, en bevat net zo veel verrassingen. Uit het niets ontwikkelt Chris Hillman zich met deze plaat tot de drijvende kracht.

Have You Seen Her Face?

Chris Hillman laat zijn bas bijzonder helder en transparant klinken. Klasse gitaarsolo van Roger McGuinn.

Time Between

Eerste compositie van Hillman. Duidelijke country-invloeden. Chris heeft zijn vriend Clarence White, bekend uit de countrywereld, uitgenodigd voor een gitaarbreak. Clarence wordt later volwaardig lid van The Byrds.

Het ontslag van David Crosby

Crosby heeft de stoot gegeven tot het vertrek van Gene Clark en gaat meer ruimte opeisen voor zijn nummers, maar de andere Byrds vinden zijn werk vaak niet te pruimen. McGuinn en Hillman vinden Crosby aan de ene kant in zijn onderwerpen (te) romantisch, soms ‘overstating’, aan de andere kant buiten de studio te goed in (zelf)promotie en netwerken. Een nummer over een ménage à trois (trio) krijgt hij bij de overige Byrds niet door de strot. Zijn politieke uitspraken in interviews en in praatjes op het podium doen de andere Byrds gruwen: die vinden dat je andere mensen niet moet lastig vallen met iets anders dan muziek. Het geregeld jammen met anderen, onder andere Buffalo Springfield tijdens het Monterey Popfestival in 1967, leidt tot de kwalificatie dat hij een groupie is. Ook vindt men hem ‘de beste salesman van de USA’. Op een dag in 1967 ronken de Porsches van McGuinn en Hillman bij hem de oprijlaan op, en wordt hij ontslagen als Byrd. Het is middenin de opnames van de LP The Notorious Byrd Brothers. Op de hoesfoto prijken later de drie overgebleven Byrds in de ramen van een landelijke boerderij, en achter het vierde raam zie je een paardenhoofd. David is juist hierover woest: dit paard stelt duidelijk hem voor in een neerbuigende grap. En hij stelt dat The Byrds zijn vloeiende creativiteit miskennen en zijn vastgeroest: ze weigeren nummers die beter dan hun eigen werk zijn. Crosby neemt die mee naar Crosby, Stills & Nash (Wooden Ships, Guinnevere).

Rampzalige tournee in Zuid-Afrika

De overgebleven Byrds beleven een nachtmerrie van een toer naar Zuid-Afrika. Ze hadden juist een talentvolle vervanger voor Crosby gevonden in de persoon van zanger/songschrijver Gram Parsons. McGuinn vond dat musici niets anders moeten doen dan muziek maken en dat een optreden aldaar, midden in rassenonlusten, juist een goed signaal was. Maar op het laatste moment schrok Gram Parsons van de verhalen over de apartheid en trok zich terug. De toer was artistiek en publicitair een regelrechte ramp, die The Byrds aan het eind van hun latijn deed raken. Ik heb net vóór die toer The Byrds in mei 1968 van dichtbij zien optreden in Rome tijdens het Festival Internazionale di Musica Pop. Ze waren ongemeen goed met Gram Parsons aan orgel of piano, Kevin Kelley als drummer en Doug Dillard op banjo.

Pure country in Sweetheart Of The Rodeo (1968)

In 1968 maken The Byrds, op hun laatste benen lopend, nog een LP. Maar het is wel naar mijn mening een absoluut uniek project. McGuinn en Hillman brengen plotseling pure countrymuziek, met een reeks bekende en minder bekende sessiemensen uit de countrymuziekwereld, een wereld die dan nog volkomen gescheiden is van de pop-, rock- en underground-rock-wereld.

The Christian Life

Een nummer uit 1960 van de Louvin Brothers van hun LP Satan Is Real. Dit nummer en de hele plaat ademen een soort door zonde en mislukking gelouterde ernst. Met gespeelde of niet gespeelde ernst wordt de orthodox-Christelijke levensvisie van deze song vertolkt.

Pretty Boy Floyd

Een nummer uit 1940 van Woody Guthrie. Pretty Boy Floyd is hier de held van een legende. In werkelijkheid was hij een veelvoudig moordenaar die tot 1934 vele moorden beging voor hij werd gedood.

Groepssplitsingen en later Byrds-werk

Hoewel de Byrds nog tientallen jaren bestaan, in diverse opstellingen met Roger McGuinn als enig origineel groepslid, is deze juist genoemde LP mijns inziens hun creatieve zwanenzang. Bijzonder veel lof krijgt de LP The Notorious Byrds Brothers, ook uit 1968 (die met het paardenhoofd op de hoes in plaats van David Crosby). Dr. Byrds & Mr. Hyde uit 1969 is ook een knappe plaat. Toch hoor ik op deze platen een bepaalde stagnatie en ontbreken eigen songs van het hoogste niveau. Vanaf ‘Dr. Byrds’ worden enige nieuwe groepsleden belangrijker, en zijn Chris Hillman en Michael Clarke vertrokken naar de Flying Burrito Brothers. The Byrds ontwikkelen zich met Roger McGuinn als enig oorspronkelijk Byrds-lid tot een liveband, die geweldige uitvoeringen in het country-idioom kan spelen, met de excellerende lead-gitarist Clarence White en de drummer Gene Parsons die ook goede songs inbrengt.

Pioniers van een nieuw genre: de country-rock

Sweetheart Of The Rodeo staat aan de basis van een geheel nieuw genre: country-rock. Voor mij is het het belangrijkste dat de muziek van en voor blanke ‘southerners’ uit het verdomhoekje komt. Een enorme kloof tussen muzikale culturen wordt gedicht. Er ontstond groot wederzijds respect. Dit is hun eigenlijke slotakkoord. The Byrds waren bij uitstek de groep die de creatieve bloei van de popmuziek in de U.S.A. van de jaren zeventig hebben voorbereid.

Zie ook

» Joni Mitchell – Geschiedenis van een lichtend voorbeeld
» Jefferson Airplane – Geschiedenis van een revolutionaire band
» Jerry Lee Lewis – Geschiedenis van een geboren rock-‘n-roller
» The J. Geils Band – Geschiedenis van een macho groep met stijlgevoel
» Doug Sahm en zijn Sir Douglas Quintet – Geschiedenis van een cowboy-hippie
» Little Feat – Geschiedenis van een cult-band
» Lyle Lovett – Geschiedenis van een ongewone countrymuzikant
» Ian Dury & The Blockheads – Geschiedenis van een groep virtuoze punkrockers
» Otis Redding – Geschiedenis van een groot soulzanger
» Kate & Anna McGarrigle – Geschiedenis van twee singer-songwritende zussen
» Buddy Holly – Geschiedenis van een muzikale vernieuwer
» Steely Dan – Geschiedenis van een unieke popband

Jefferson Airplane – Geschiedenis van een revolutionaire band Joy of Cooking – Geschiedenis van een pretentieloze hippieband Joe Jackson – Geschiedenis van een complexe popartiest Joni Mitchell – Geschiedenis van een lichtend voorbeeld Lyle Lovett – Geschiedenis van een ongewone countrymuzikant Nits – Leer hun tijdloze muziek kennen