Hoe schrijf je kerstmuziek?

We naderen het eind van het jaar, en dat betekent dat de radio weer volop in het teken staat van kerstmuziek. Maar ja… elk jaar weer Mariah Carey, Paul McCartney en Wham… dat kan beter, toch? In dit artikel leg ik uit hoe kerstpop en ‘Christmas carols’ in elkaar steken, zodat je zelf je eigen kerstmuziek kunt maken!

Kerst popmuziek

Je ontkomt er niet aan, december staat bol van de kerstmuziek. De meeste kerstpop, mits niet gebaseerd op traditionele kerstliedjes, is qua structuur en inhoud eigenlijk gewoon normale popmuziek. Ook productioneel is kerstpop niet heel erg afwijkend ten opzichte van normale popmuziek. Natuurlijk zijn de sleighbells (de onuitputtelijke *zing zing zing zing*) erg belangrijk, zij maken er kerst van. Zó sterk is de invloed van dit instrument; zet ze achter het thema van Darth Vader, en de sfeer verandert naar kerst, direct!

Pop melodie

Kerstpop is luistermuziek, en in mindere mate muziek die je zelf gaat meezingen. Dus, een producer die beschikt over een goede vocalist kan een uitgebreide melodie verzinnen. Niet dat alles heel complex moet zijn, maar qua bereik mogen er best uithalen in zitten die je van het meezingende luistervolk niet altijd mag verwachten. Alles wat ook in normale popmuziek zit, in feite. Voor zover kerstpop over iets positiefs gaat zul je vooral met majeurakkoorden werken.

Pop songteksten

Kerst-lyrics gaan over menselijke emoties, menselijke verlangens om bij elkaar te zijn. Gezelligheid is ook een thema, relaxtheid ook. En dan zie je in het blog over John Williams dat de leidtoon (zoals de B in de toonsoort C) hét recept is voor een relaxte sfeer.

Carols

De traditionele kerstmuziek zit juist weer heel anders in mekaar dan kerstpop. Carols zijn vaak de basis voor kerstfilms, en hebben de oude klassieke orkestklank en/of een zangkoor. Carols zijn veelal gemaakt in de vroege 20e eeuw, maar ook in de 19e eeuw en eerder waren er al carols die we nu tot de klassiekers rekenen. Een goede analyse van de verschillen ten opzichte van kerstpop geeft je een handvat om zelf traditionele carols te schrijven.

Klassieke benadering in carols

Waar kerstpop vooral goed geproduceerde luistermuziek is, daar zijn de carols juist bedoeld om uit te voeren, in een kerk of op straat. Denk aan een klein koper-ensemble van een trompet/cornet, een hoorn, twee trombones en een tuba. Terwijl de focus bij kerstpop ligt op de vocalist (meestal eentje), daar hoort voor zo’n ensemble juist focus op alle partijen te liggen. Het is voor bijvoorbeeld een tubaspeler (de baspartij) best suf om alleen maar simpele basnoten te spelen – wat in popmuziek wél kan. Alle instrumenten moeten wel iets interessants te doen hebben op straat, omringd door publiek.

Traditionele carols gaan dus hand in hand met het betere contrapunt: melodielijnen tegen elkaar aanschrijven om zo tot harmonie te komen. Hierbij moet het ook zo zijn dat je zelfs met bijvoorbeeld drie of vier lijnen al dekkend moet kunnen zijn qua melodie en harmonie. Hierdoor ben je er zeker van dat een straat-ensemble het werk kan uitvoeren. En een straat-ensemble in een Charles Dickens-style besneeuwd Londen, met kaarsjes, fakkels en een ontdooide Ebenezer Scrooge, wie wil dat nou niet!

Carol: makkelijke melodie voor het publiek

Qua melodie is alles in principe iets eenvoudiger. Een popliedje wordt gezongen door een ervaren vocalist, maar de traditionele kerstmuziek moest (bijvoorbeeld in kerken en op straat) meegezongen kunnen worden door een niet-muzikaal publiek. Makkelijke intervallen, zoals kwinten, tertsen en secunden zijn voor een leek redelijk goed op te pakken. Denk aan bijvoorbeeld “God Rest You Merry, Gentlemen”, ook wel bekend als “Tidings of Comfort and Joy”.

Welke instrumenten gebruik je in carols?

In popmuziek maakt ‘t niet veel uit (zolang er maar sleighbells achter zitten). Maar voor de carols is het waardevol om er nog enige aandacht op te leggen. Kerst associëren we met geborgenheid, gezelligheid, thuis, de eigen buurt etc. Hier kunnen we linken aan muziekinstrumenten die mensen dikwijls zelf hebben. Huiselijke instrumenten, zelfs als men niet altijd een volleerd musicus is. Denk aan een blokfluit, een akoestische gitaar en een piano. Op straat zijn koperen blaasinstrumenten een bekend gezicht, en met reden. Houten blaasinstrumenten zijn wat minder luid dan koperen blaasinstrumenten, en op straat heb je nu eenmaal wat meer volume nodig om het publiek te bekoren. Strijkers zijn niet erg praktisch omdat zij erg zacht zijn en je er tientallen nodig hebt. Bovendien zijn cello’s en contrabassen niet handig om van straathoek naar straathoek te versjouwen. Kortom, voor een authentieke kerstsfeer: koperen blaasinstrumenten, naar wens aangevuld met blokfluit en gitaar.

Hoe kom ik aan sleighbells?

Sleighbells zijn productioneel nog even een technisch aandachtspuntje. In keyboards en klankmodules zijn het vaak een beetje de ondergeschoven kindjes. In goede sample libraries (te gebruiken met DAW-software) zitten er meestal wel een paar, maar het is niet altijd genoeg. Het is echter belangrijk dat deze sleighbell-klank optimaal goed is! De leukste en beste oplossing is om je eigen sleighbell-library aan te leggen. Voor een paar tientjes heb je al een sleighbell te pakken. Als je een opnamesysteem hebt (bijvoorbeeld een USB-microfoon), dan neem je een stuk of dertig ‘zings’ op, en niemand hoort meer dat het samples zijn! Let op: er zijn grote sleighbells en kleine ‘boksbeugel’-sleighbells. Die laatste geeft je niet dé sleighbell-sound die je hoort in kerstpop en films, maar kan wel een kleurrijk extra toplaagje zijn bovenop opnames van de reguliere grote sleighbell. Het klankverschil zit in het aantal belletjes.

Inspiratie nodig?

Deze moet je gehoord hebben! De Carol of the Bells in een zeer uitgebreide uitvoering, een verrassend arrangement van Barlow Bradford. Luister naar de klankkleuren, de details, de tingeltjes en belletjes. Dát is the highway to Christmas!

En hij was al eens aangehaald: John Williams. In een kerstblog gaat het dan natuurlijk om de film Home Alone. Zijn ‘Star of Bethlehem’ is een moderne maar traditioneel gemaakte Carol.

Tot slot: welk kerstnummer is inmiddels zo grijsgedraaid dat je het écht niet meer kunt horen? Laat het hieronder weten!

Zie ook

» Hoe klink ik als… filmcomponist John Williams
» Oldskool compositie voor starters
» Songwriting-tips voor beginners
» Muziektheorie: móet je dat leren als muzikant?
» Stille Nacht: het ultieme kerstnummer – Leer de gitaarakkoorden!

Maarten | Bax Music

Maarten, sinds 2012 fulltime copywriter bij Bax Music, is journalist, muziektechnoloog en componist met credits in tv, film, games en theater. Hij geeft graag tekst en uitleg over alles wat muzikaal gebruikt kan worden.