Contracten voor muzikanten – Leer de basis van het contractenrecht

De meeste vragen die door muzikanten aan ‘musiconoom’ Ton Lamers worden gesteld, gaan over contracten. In dit artikel bespreekt hij de basis van het contractenrecht. Daarnaast beschrijft hij de zogenaamde kernbedingen van een artiestencontract, de overige bedingen, algemene voorwaarden en de ‘rider’. Taaie kost misschien, maar wel belangrijk!

• Grondbeginselen contractenrecht
• Rangorde
• Kernbedingen
• Overige bedingen
•     Rider
•     Kleine lettertjes
•     Terhandstellingsplicht
• Artiestenovereenkomst
• Zie ook

Grondbeginselen contractenrecht

De grondbeginselen van het Nederlandse contractenrecht zijn de contractsvrijheid, de vormvrijheid en de verbindende kracht van de overeenkomst. De contractsvrijheid houdt in dat het partijen vrij staat een overeenkomst te sluiten met wie zij; met welke inhoud en op het moment dat zij dat wensen. Dit beginsel is echter bepaald, maar niet zonder uitzonderingen. Zo is een contract waarvan de inhoud in conflict is met een belang van hogere orde ‘nietig’. Dat laatste is een juridisch woord dat uitdrukt dat een contract of een beding daarin geen gelding heeft. De hogere orde wordt in het Burgerlijk Wetboek uitgedrukt met de wet, de goede zeden of de openbare orde. Een contract of een beding dat in strijd is met wettelijke voorschriften, de goede zeden of de openbare orde heeft dus geen werking. Het tweede beginsel, de vormvrijheid geeft aan dat ook een mondelinge overeenkomst geldig is. Iedereen begrijpt echter dat in het geval men een mondelinge overeenkomst sluit en vervolgens er onenigheid ontstaat, er snel een ‘welles nietes’ situatie kan ontstaan, omdat er nauwelijks bewijs kan worden geleverd. Het derde beginsel, de verbindende kracht van de overeenkomst wordt onder juristen altijd uitgedrukt met de Latijnse spreuk ‘pacta sunt servanda’ (een overeenkomst kom je na). Dat een overeenkomst altijd moet worden nagekomen – in het Nederlandse recht kan dit zelfs via de rechter worden afgedwongen- is niet zo logisch als men op het eerste gezicht zou kunnen denken. In het ‘common law’ recht dat gelding heeft in de meeste Angelsaksische landen (V.K., V.S., e.v.a.), kunnen contractanten zich in vele gevallen door het betalen van een schadevergoeding eenvoudig van een contract ontdoen.

Rangorde

De verschillende bedingen in een contract laten zich naar belangrijkheid in een zekere rangorde plaatsen. Zo kan men onderscheid maken tussen zogenaamde kernbedingen, gewone bedingen en algemene voorwaarden. De kernbedingen zijn de bedingen die de kern van de prestatie aangeven. Men zegt ook wel dat kernbedingen essentieel zijn voor het bestaan van de overeenkomst zelf; in die zin dat de overeenkomst zonder de kernbedingen niet zou kunnen bestaan. De gewone bedingen betreffen afspraken die weliswaar van belang kunnen zijn, maar zonder welke de overeenkomst zelf wel geldig is. Een gewoon beding in een artiestenovereenkomst zou bijvoorbeeld kunnen zijn de exacte hoogte en afmetingen van een podium of een bepaald merk vleugelpiano, die de musicus wenst te bespelen. De algemene voorwaarden kennen we allemaal als de zogenaamde ‘kleine lettertjes’ omdat algemene voorwaarden vaak omvangrijk zijn en daarom ter voorkoming van papierverspilling doorgaans in een klein lettertype worden afgedrukt. ‘Gewone’ bedingen en algemene voorwaarden worden in het volgende deel uitgelegd.

Kernbedingen

De kernbedingen in een artiestenovereenkomst zijn dus die bedingen zonder welke de artiestenovereenkomst niet kan bestaan. Het belangrijkste kernbeding is de prijs die onder juristen ook het ‘essentialium’ van een overeenkomst wordt genoemd. Natuurlijk is het mogelijk dat een artiest, band of ander gezelschap gratis wil optreden, maar ook dan is deze afspraak een kernbeding. Met betrekking tot de prijs in geld is er veel te zeggen. Een prijsafspraak tussen artiest(en) en opdrachtgever heeft namelijk acht verschillende fiscale modaliteiten. Dat zijn diverse omstandigheden op basis waarvan de prijsafspraak op verschillende manieren dient te worden uitgevoerd. Je kunt daarbij denken aan: heeft het gezelschap een inhoudingsplichtigenverklaring, een individuele artiest een VAR WUO, of is de artiest omzetbelastingplichtig. Het tweede kernbeding is de zogenaamde ‘wie-vraag’. Wie is de artiest, het gezelschap of de band. Het is evident dat zorgvuldig wordt omschreven ‘wie’ zal optreden. Als een opdrachtgever een bepaalde band boekt, wil hij wel dat exact die band komt spelen en niet een ‘vergelijkbare band’. Het derde kernbeding is de ‘wanneer-vraag’. De laatste tijd leest men in de media nogal eens dat artiesten het publiek een uur of langer laten wachten, omdat ze dat persoonlijk ineens beter uitkomt. Dat zou een organisator niet hoeven te pikken, maar ja, waarschijnlijk moet hij dat soort artiesten vooraf betalen en komen ze uit het buitenland zodat het inzetten van rechtsmiddelen een dure aangelegenheid is. Ook niet geheel onbelangrijk als het om de ‘wanneer-vraag’ gaat, zijn de repetitiemomenten. Als het voor een artiest belangrijk is om te soundchecken of te repeteren, dan is het verstandig om dat zorgvuldig vast te leggen in de overeenkomst. Het vierde kernbeding is de ‘waar-vraag’. Het lijkt nogal logisch, maar het zal niet de eerste keer zijn dat een artiest niet of veel te laat komt opdragen, omdat niet goed is omschreven waar het optreden zal plaatsvinden. Dat is vooral van belang in bijzondere situaties als optredens op buitenpodia in een weiland plaatsvinden of als een bepaalde plaatsnaam en of straatnaam dubbel voorkomen. Je kunt daarbij denken aan Hengelo Gelderland en Hengelo Overijssel. Het alleen benoemen van een zaalnaam of iets dergelijks kan dus tot grote misverstanden leiden. Het laatste kernbeding is de ‘wat en hoe-vraag’. Het zal niet de eerste keer zijn dat de opdrachtgever van een band met een Italiaanse naam ook verwacht dat deze band ook Italiaanse muziek speelt. Daarom is het aan te raden in de overeenkomst zo duidelijk mogelijk te omschrijven welk ‘product’ de opdrachtgever kan verwachten. Er zijn dus vijf kernbedingen in een artiestencontract te onderscheiden: wie, wat waar, wanneer en tegen welke prijs. Als deze afspraken niet duidelijk zijn gemaakt, dan kan het zomaar voorkomen dat een contract geen of slechts beperkte juridische werking heeft en dat is jammer, want men stelt een schriftelijke overeenkomst juist op omdat men goede afspraken wil maken.

Overige bedingen

Kernbedingen zijn bedingen zonder welke de artiestenovereenkomst niet kan bestaan. De kernbedingen in een artiestenovereenkomst zijn: wie, wat, waar, wanneer, hoe en tegen welke prijs. Als in een schriftelijke overeenkomst duidelijke afspraken zijn gemaakt met betrekking tot deze vragen dan kunnen partijen niet meer ontkennen dat er een overeenkomst is, omdat (nog) geen inhoud aan de (beoogde) overeenkomst is gegeven. Niet zelden willen partijen echter meer inhoud geven aan de overeenkomst en dat betekent dat in de overeenkomst meer bedingen dan de kernbedingen zullen worden opgenomen Deze bedingen die geen kernbedingen zijn, zou ik ‘overige bedingen’ willen noemen. De overige bedingen in een artiestenovereenkomst kunnen zeer uiteenlopend van aard zijn. Daarbij kan worden gedacht aan afspraken met betrekking tot vrijkaarten voor de ‘aanhang’ van de band of repetitietijden en dergelijke.

Rider

Bepaald niet ongebruikelijk in de ‘bandcontractencultuur’ is de zogenaamde rider. Deze rider regelt doorgaans de technische en logistieke aangelegenheden van het optreden en is daarmee en verzameling ‘overige bedingen’. Het is dan ook niet ongewoon dat een artiestenovereenkomst uit tenminste twee delen bestaat, ten eerste het voorblad met daarop de kernbedingen en ten tweede de rider. Het is daarbij gebruikelijk dat partijen ook op het voorblad tekenen en dat op dat voorblad wordt verwezen naar de rider. Het is daarbij wel van belang dat duidelijk wordt aangegeven, dat de rider onderdeel uitmaakt van de overeenkomst. Nog beter is het dat de rider aan het voorblad is gehecht en dat alle pagina’s van de rider volgens instructie op het voorblad dienen te worden geparafeerd. Zo kan de wederpartij nooit ontkennen dat hij de rider niet heeft ontvangen en deze dus geen deel uitmaakt van de overeenkomst. Overigens heb ik in het kader van de onderzoeken, die ik naar artiestencontracten heb verricht, vele riders onder ogen gehad waarin de zaken zeer gedetailleerd zijn geregeld. Ik vraag me af of dat wel zo realistisch is. Hier is een voorbeeld op zijn plaats. In een contract van een gewone ‘Top 40 band’ die wekelijks speelt op bruiloften en partijen in de verschillende regionale horecagelegenheden zag ik dat het podium een minimale afmeting van 5,5 x 3,5 meter moest hebben en minimaal 60 centimeter hoog moest zijn. Wat te doen als Zaal XYZ in Hyppolytushoef waar het bruidspaar Jansen/Pietersen zijn huwelijksfeest viert een podium heeft van slecht 5 meter breed en maar 30 cm hoog of, sterker nog, helemaal geen podium? Gaat de band dan na ingebrekestelling aan het adres van het bruidspaar naar huis, terwijl er minstens driemaal in de week met veel succes bands spelen tijdens bruiloftsfeesten bij Zaal XYZ? Dat bands, die in concertzalen een concertant programma inclusief ballet op het podium brengen, eisen stellen aan de omvang van en podium is voorstelbaar, maar voor feesten en partijen is het zonneklaar dat men op de raarste plekken komt te staan en dat men over een ruim improvisatievermogen moet beschikken. Meer over de technische rider in ons artikel hierover!

Kleine lettertjes

Een eventuele derde ‘laag’ in een artiestencontract zijn de zogenaamde algemene voorwaarden, onder leken ook wel de ‘kleine lettertjes’ genaamd. In deze algemene voorwaarden worden die zaken geregeld die geen kernbeding en ter onderscheiding van de algemene voorwaarden ook geen overig beding zijn. Strikt juridisch gezien kan elk beding dat geen kernbeding is in de algemene voorwaarden worden opgenomen. Gebruikelijk worden in de algemene voorwaarden de contractsbedingen opgenomen die slechts van belang zijn als het contract averij oploopt. Juridisch gezegd, ‘als een partij toerekenbaar niet nakomt’. Daarbij kan men denken aan zaken als welke rechter (plaats) bevoegd is kennis te nemen van geschillen aangaande het contract, klachttermijnen en dergelijke. Uit de onderzoeken die ik heb verricht, blijkt dat slechts weinig bands die zelf contracteren, dus niet via een intermediair (artiestenbureau, booker e.d.), gebruikmaken van de algemene voorwaarden. Dat is een gemiste kans, want als de zaken scherp moeten worden, is het wel heel handig als er spelregels zijn en dat die spelregels de gebruiker van de algemene voorwaarden goed uitkomen.

Terhandstellingsplicht

Niet zelden worden de algemene voorwaarden van toepassing verklaard door slechts te vermelden dat algemene voorwaarden van toepassing zijn. Vanuit juridisch perspectief is dat echt onvoldoende. Om als gebruiker aanspraak op toepasselijkheid van de algemene voorwaarden te kunnen hebben, moet zijn voldaan aan de wettelijke ‘terhandstellingsplicht’. De gebruiker moet kunnen bewijzen dat de wederpartij de algemene voorwaarden heeft ontvangen en daarvan kennis heeft genomen. Dat kan relatief eenvoudig worden ondervangen door op het voorblad van de schriftelijke overeenkomst de volgende zinsnede op te nemen. ‘Met het tekenen van deze overeenkomst verklaart de wederpartij de algemene voorwaarden te hebben ontvangen en daarvan kennis te hebben genomen’. Het spreekt voor zich dat er een afgedrukt exemplaar van de algemene voorwaarden wordt meegezonden of overhandigd. De gebruiker van algemene voorwaarden moet ook voldoen aan de zogenaamde informatieplicht. Dat betekent dat de gebruiker kenbaar moet maken dat hij algemene voorwaarden hanteert die hij bij meerdere overeenkomsten wenst te gebruiken. De gebruiker kan dat doen door de algemene voorwaarden te deponeren. Dat kan bij de Kamer van Koophandel of bij de Rechtbank. Aan een dergelijke depot zijn kosten verbonden. Depot bij de Kamer van Koophandel is veel duurder dan bij de Rechtbank.

Zie ook

» Hoe zit het met rechten op artiestennamen?
» Technische rider – Wat het is en wat erop moet staan
» Meer fans? Volg dit online marketing-plan in 5 stappen
» Rechtsvormen voor muzikanten: vof, eenmanszaak of…?
» Muzikanten & Belastingaangifte – Praktische adviezen
» Tien manieren om als muzikant geld te verdienen
» Je fanbase opbouwen als muzikant
» Kleine ondernemersregeling verandert – Gevolgen voor muzikanten
» Stimuleer je muziekcarrière met 5 gewoontes
» SoundCloud Pro, is het de moeite waard?
» Hoeveel durf jij te vragen voor een gig?
» Liedjes verkopen! – Over labels, publishers en credits
» Wat is Buma/Stemra en waarom lid worden?
» Professioneel muzikant worden: 5 must do’s
» DJ-optredens professioneel aanpakken
» Gratis optreden als DJ… doen of afwijzen?

Rechtsvormen voor muzikanten: vof, eenmanszaak of…? Rechten van muzikanten – Goed geregeld in Nederland? Platendeals voor muzikanten – Advies van een advocaat Marketing en Business voor muzikanten – Strategieën & tips Technische rider – Wat het is en wat erop moet staan Band als stichting – Slim idee voor muzikanten?