Tech talk: de digitale PA-mixers nader verklaard

De helpdesk van Bax-shop.nl krijgt veel vragen. Over van alles. Je kunt het zo gek niet bedenken, of de vraag is al eens gesteld. En het antwoord gegeven, ook dat. Want hoe zitten digitale PA-mixers nu in elkaar, wat kun je er allemaal mee en wat is het grote voordeel ten opzichte van conventionele mixers?

De keuze voor een PA-mixer is sowieso een vrij persoonlijke keuze die op elke situatie apart moet worden afgestemd. De één heeft liever een uitgebreide tafel met allerlei toeters en bellen, terwijl een ander juist een compact tafeltje zoekt omdat het regelmatig mee op pad moet worden genomen. Met de komst van digitale mengtafels (ook in het betaalbare segment!) is hier een behoorlijke tussen-oplossing in ontstaan. Verschillende merken hebben zich in het segment gestort en zijn met allerlei creatieve oplossingen op de markt gekomen. Van simpele digitale tafels voor kleinere bandjes, die gebruiksvriendelijk en intuïtief werken, tot mengtafels met een hoogwaardige opzet, voorzien van alle luxe die u normaal gesproken in een effectrack tegen zou komen.

Om alle creatieve innovaties van de verschillende merken onder de aandacht te brengen, hebben we een kleine selectie gemaakt van enkele digitale mengtafels in het betaalbare segment (met een prijs die maximaal rond de 2500 euro ligt), die gebruiksvriendelijk zijn en zowel door minder ervaren als doorgewinterde geluidstechnici bediend kunnen worden. De term ´betaalbaar´ lijkt ondanks de hogere prijs van een digitale mixer misschien wat vreemd gekozen, maar bedenk wel dat veel extra randapparatuur en bekabeling niet meer nodig is, aangezien dit bij veel tafels al inbegrepen is. Qua prijs lopen ze redelijk uiteen en dat heeft onder meer te maken met de hoeveelheid inputs, hoe uitgebreid de channelstrips uitgevoerd zijn en in welke mate er extra’s aanwezig zijn zoals equalizing, effecten en andere signaalprocessing. Onderstaande lijst is dus geen volgorde waarbij de beste mixer bovenaan staat, maar willekeurig opgemaakt. Mixers uit diverse segmenten zijn opgenomen, om kriskras de mogelijkheden van moderne techniek te demonstreren, evenals de verschillende lay-outs. Van grote gelegenheden tot kleinschalige AV-toepassingen, het zit er allemaal in. Opvallend is dat elk merk zijn eigen ideaalbeeld heeft van een digitale mixer en daar gaan we dan ook graag dieper op in.

Mackie DL806 en DL1608
Als we ´Mackie´ zeggen als het om mixers gaat, hoort ´Onyx´ er eigenlijk ook bij. De bekende mixer-serie van Mackie is er nu ook in een digitaal format dat geheel opnieuw op de tekentafel gelegd is. Mackie heeft de DL1608 al een poos in het assortiment en daar is even later nog een compactere DL806 aan toegevoegd.

Uitgangspunt van deze mixer is dat het makkelijk moet zijn voor iedereen om een eindmix en monitormix te maken. Ongeacht uw ervaring met mengtafels. Grafische elementen staan dan ook centraal in deze mixer en wat anders dan een iPad kan deze taak goed vervullen? Monteer eenvoudig een iPad in de DL-mixers en ontdek de eenvoud die verschijnt bij het maken van een mix. Het mooie van de DL-serie is dat u niet gebonden bent aan uw werkplek, want u kunt net zo goed draadloos werken, zodat u vanaf het podium een monitormix kunt samenstellen en zelfs vanuit meerdere punten in de zaal uw FOH-mix. Voordeel van dit draadloze principe is dat de mixer niet persé in de zaal hoeft te staan, want met een iPad in de hand heeft u controle over alle parameters die u normaal vanaf uw FOH-positie zou bedienen.

Krijgt u regelmatig opmerkingen van uw bandleden die betrekking hebben op de monitormix? Dan laat u ze gewoon zelf een monitormix maken. Tot wel 10 iPads kunnen middels een optionele draadloze router gebruikt worden in combinatie met een speciale app. Zo kan elk bandlid zijn eigen monitormix maken en kunt u zich bezighouden met uw eigen mix, of u nu geluidstechnicus of artiest bent.  Met de geluidskwaliteit en inputs zit het ook wel goed, dankzij hoogwaardige Onyx preamps op alle ingangen en de kwalitatieve Cirrus Logic AD/DA converters.

Line 6 Stagescape M20D
De Line 6 Stagescape M20D is de allereerste stand-alone mixer die beschikt over een digitale opzet en gericht is op bands, zangkoren en toneelgroepen die zelf hun eigen eindmix willen maken. Het concept komt aardig overeen met Mackie’s DL-serie, maar er hoeft geen losse iPad aangeschaft te worden omdat de M20D al een strak kleurendisplay met touchscreen-functie aan boord heeft.

De M20D werkt vooral door middel van kleuren, om verschillende kanalen en parameters makkelijk te kunnen identificeren, zonder vast te blijven houden aan een standaard indeling. De hoofdparameter-knop is groot uitgevoerd, zodat met uiterste precisie instellingen gewijzigd kunnen worden. Ook hier komt het grafische element terug en kunt u op grafische wijze elk bandlid op een kanaal positioneren, waarna u toegang heeft tot alle features die te maken hebben met die specifieke artiest. Line 6 heeft het voor elkaar gekregen om zo min mogelijk fysieke knoppen aan boord van de M20D te krijgen, maar met maximale features die iedere geluidstechnici kan benaderen door ‘onder water’ te duiken en verscholen functies aan te roepen. Is geluidstechnicus spelen niet uw ding? Dan kunt u aan de hand van basis-instellingen op een intuïtieve manier alle parameters voor een prima basis-mix instellen. Zonder hier uren mee bezig te zijn.

Yamaha 01V96i
Yamaha pakt het concept ‘digitale mixer’ op een heel andere wijze aan, wat mede blijkt bij de 01V96i. Deze digitale mixer moet het niet hebben van grafische snufjes, maar heeft het meeste weg van een traditionele PA-mixer waarbij aardig wat formaat-compressie is toegepast om veel kanalen in een compacte constructie te kunnen steken. Door slim te spelen met een tweelaags-systeem voor de inputs wordt de mixer qua formaat een stuk interessanter om te vervoeren. Daarnaast is de grote collectie potmeters voor de aux sends, EQ en subgroepen geweken voor een compact display, waar een aardige processorkracht en kwalitatieve AD/DA converters onder schuilt. De Virtual Circuit Modeling functionaliteit zorgt er voor dat uw geluid op digitale wijze wordt geoptimaliseerd, zonder de originele karakteristieken aan te tasten.  Verder heeft de 01V96i een ingebouwde audio interface aan boord, die 16 ingangen en 16 uitgangen ondersteunt met een 96 kHz samplefrequentie. Via USB 2.0 legt u contact met bijvoorbeeld een DAW en kunt u de 01V96i zelfs als DAW controller gebruiken. Zo leent hij zich ook prima voor studio-sessies.

Multikabels naar het podium? Is in principe niet nodig, wanneer u gebruik maakt van een van de expansiekaarten die Yamaha in het assortiment heeft. Gebruik bijvoorbeeld een robuuste EtherSound verbinding door middel van EtherCon connectoren, zodat een dikke multi opeens veranderd wordt in een praktische enkele kabel waar alle audiosignalen op digitale wijze in geperst worden.

Presonus StudioLive serie
Presonus kennen we voornamelijk van studio-apparatuur, maar de StudioLive tafels die ze hebben uitgebracht kunnen uiteraard ook prima live gebruikt worden. Presonus heeft een eigen sausje over het concept van een digitale mengtafel gegoten en dat is goed te merken in de lay-out van de verschillende mengtafels die te verkrijgen zijn. Door slim gebruik te maken van een vaste indeling heeft u altijd zicht op de meest belangrijke parameters, zodat u die in een live situatie altijd direct kunt aanpassen voor een specifiek kanaal, of eenvoudig door meerdere kanalen 1 voor 1 af te gaan en uw vingers aan de desbetreffende knoppen te houden. De rechterzijde van de StudioLive tafels bevat een uitgebreide effectenmodule met digitaal display, waardoor het aanroepen van diverse effecten en het instellen van parameters een fluitje van een cent wordt. Opvallend aan de tafels is de hoeveelheid auxilaries, die bij het grootste model zelfs kunnen oplopen tot 14 auxilaries! Het grootste model is overigens de StudioLive 32.4.2 AI, die uitgerust is met Active Integration, waardoor het mogelijk wordt om uw mixer en luidsprekers uitgebreid met elkaar te laten communiceren om geluidskwaliteit hoog in het vaandel te houden en te zorgen voor optimale performance. Voor die processing-kracht en communicatie is een heuse computer ingebouwd in de StudioLive 34.4.2, bestaande uit een 470 MHz Texas Instruments OMAP multicore processor met Linux OS. Parameters van de tafel kunnen zelfs in detail worden aangepast, door middel van een Windows PC, Mac OSX computer of een iPad.

Dankzij deze flinke processorkracht kunnen zaken als compressing, EQ’ing en talloze andere zaken in de tafel zelf gebeuren, waardoor het gebruik van een los effectenrack overbodig wordt. Zo haalt u het uiterste uit uw mengtafel, maar ook zeker uit uw performance.

De overige leden van de StudioLive serie kunnen er overigens ook wat van. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om bepaalde mix-scenes op te slaan, zodat deze gedurende uw gig of bij afwisselende gigs iedere keer opgeroepen kunnen worden. Dan heeft u de basiskenmerken van uw eindmix al volledig in orde en hoeft u alleen kleine finetuning meer te verrichten op locatie, wat aardig kan schelen in tijd! Voor studio-toepassingen zijn er zelfs pre-insert outputs beschikbaar, om het ‘kale’ signaal van uw geluidsbronnen direct naar een audio-interface te leiden via DSUB-25 connectoren.

Behringer X32
De X32 wordt ook wel als een ‘game changer’ beschreven. Ondanks sceptische woorden van critici bij de introductie van de mengtafel, werd hij al geliefd voordat hij in de schappen lag. Omdat Music Group (waar ook Behringer onder valt) merken als Midas en Klark Teknik heeft overgenomen, profiteert het merk van behoorlijk wat audiotechnische kennis die, zoals we van Behringer gewend zijn, op een budgetvriendelijke manier wordt toegepast in de meest uiteenlopende producten. De X32 is een ideale mengtafel voor mobiele gelegenheden omdat hij een vrij kleine footprint heeft en behoorlijk betaalbaar is. De ideale oplossing dus voor iedereen die met een digitale mengtafel wenst te werken die intuïtief te bedienen is. Daarnaast is het zelfs mogelijk om Behringer expansieracks aan te schaffen, zodat u via AES50 eenvoudig uw audiosignalen op digitale wijze kunt uitwisselen.

Met de X32 zelf houdt het dus niet op, want de optioneel verkrijgbare S16 snake maakt het mogelijk om uw dikke multikabels thuis te laten en praktische AES50 EtherCon kabels neer te leggen tussen podium en mixer. De S16 heeft zelfs ingebouwde mic preamps met phantom power, waardoor er al een geoptimaliseerd en neutraal signaal naar uw mixer vertrekt voor verdere verwerking. Ook kan de S16 auxilaries laten terugkeren op het podium, door middel van 8 servo-gebalanceerde XLR connectoren die verbonden kunnen worden aan een monitor-amprack of actieve monitoren.  Dankzij het AES50 systeem kunt u meerdere S16 armaturen tegelijkertijd gebruiken, bijvoorbeeld eentje aan elke zijde van het podium.

De X32 beschikt verder over Midas-designed microfoonpreamps en ondersteunt volledige 32 x 32 communicatie met uw DAW via HUI of Mackie Control, zodat uw eindmix ook als losse sporen kan worden opgenomen in uw DAW voor eventuele verdere nabewerking. Verder wordt iPad of iPhone bediening ondersteund voor het snel aanpassen van bepaalde parameters, wat onder meer bij troubleshooting on-stage van pas kan komen.  Werkt u op verschillende X32’s en wenst u op elk moment presets in te kunnen laden? Gebruik dan USB-sticks om eenvoudig presets op te roepen, zodat het basiswerk al voltooid is en u alleen nog bepaalde parameters dient te finetunen.

Monitoring heeft de X32 ook goed onder de knie, dankzij ULTRANET en de Behringer P-16 die in grote aantallen te gebruiken is. Met dit praktische apparaatje kan elke muzikant zijn eigen monitormix samenstellen, kanaal 1-16 kunnen worden opgeroepen en qua volume, EQ’ing en panning worden ingedeeld.

Alesis IO Mix
De Alesis IO Mix mag dan wel op een gadget lijken, maar het is de ideale mixer voor iedere artiest die vaak mobiel werkt, slechts enkele kanalen nodig heeft en graag zijn opnames wenst op te nemen voor verdere bewerking. De IO Mix beschikt over vier kanalen en werkt met bijna iedere app uit de App Store, waardoor hij ook als iOS DAW controller te gebruiken is, gecombineerd met audio interface functionaliteiten.  Verder heeft de IO Mix een video-uitgang, waardoor hij eenvoudig aan een beamer of TV te koppelen is. Zo is het ook een praktische digitale mixer voor kleinschalige AV-doeleinden, of karaoke.

Alto Pro MasterLink Live serie
Alto Pro heeft ook een eigen kijk op digitale mixers en dat laten ze met de MasterLink Live serie blijken. Deze mixers zijn voorzien van een iPad dockingstation, waardoor het mogelijk wordt om EQ-functionaliteit, processing, compressing en effecten tot in detail in te stellen voor ieder kanaal. Dit voorkomt meters signaalkabel en zorgt er eveneens voor dat u geen effectrack meer mee hoeft te nemen. Daarnaast is een tweekanaals recording-functie beschikbaar, zodat uw eindmix eenvoudig opgenomen kan worden op uw iPad zonder extra randapparatuur te gebruiken. Ook is een ingebouwde Alesis effectenmodule aanwezig, waarbij de parameters uiteraard via de iPad ingesteld kunnen worden.

Phonic IS16
De Phonix IS16 heeft ook zijn eigen kijk op het digitale mixer-gebeuren. Dit wordt onder meer vertaald in een compacte constructie met gemotoriseerde faders, waarbij verschillende layers aangeroepen kunnen worden. Een centraal touchscreen vervangt de uitgebreide channelstrips die bij normale PA-mixers aanwezig zijn, daarnaast is het mogelijk om parameters af te lezen via een extern te koppelen LCD-scherm via de VGA-uitgang.  Ligt het werken met een touchscreen u niet zo? Met de USB-aansluiting is een USB-computermuis in no-time aangesloten. Een centrale parameter-knop zorgt voor nauwkeurige instelling van alle parameters die aanwezig zijn op het touchscreen.  AES/EBU in/uit is aanwezig zodat u geen grote multikabels hoeft te leggen. Verder is het mogelijk om draadloos verbinding te maken met een computer, smartphone of tablet via de meegeleverde WiFi dongle, zodat u via een HTML5 format webpagina toegang heeft tot allerlei parameters en instellingen. Geen gedoe met losse apps dus, waardoor er ook geen compabiliteitsproblemen ontstaan met verschillende operating systems. Met de multi-track USB- en FireWire aansluitingen is het mogelijk om binnenkomende signalen direct te exporteren naar een DAW, zodat u in een later stadium alle sporen kunt bewerken.

Soundcraft Si Expression serie
Niet direct de goedkoopste tafels, maar wel hebben ze een instapmodel gemaakt waarvan we vinden dat hij in deze sector thuishoort, namelijk de Si Expression 1. Ook zijn er nog uitgebreidere varianten te vinden (de 2 en de 3), maar het grootste verschil is het aantal faders en mic preamps, daarom behandelen we hier voornamelijk de Expression 1. Deze 16-kanaals tafel is geschikt voor kleinere gelegenheden maar kan worden uitgebreid door digitale Mini Stageboxes te gebruiken en het aantal inputs te verhogen. Daarnaast bieden de Stageboxes als voordeel dat er geen dikke multikabels meer gelegd hoeven te worden, aangezien alles al vanaf het podium wordt gedigitaliseerd.

Over verdere digitalisering gesproken, komen we gelijk uit bij de processorkracht achter de Si Expression serie. De interne audioprocessing wordt geregeld door processoren van dbx, Lexicon en Studer, waardoor u weet dat optimale geluidskwaliteit behouden blijft. Maar daar houdt het qua innovatie nog niet op. Soundcraft heeft gemotoriseerde faders in de Si Expression serie gestoken, maar eveneens gekleurde faderbeds toegevoegd door middel van RGB LEDs, waardoor deze meerdere functies kunnen bevatten en het oproepen van verschillende layers en presets een fluitje van een cent wordt. Dankzij de RGB kleurenmenging kunt u verschillende kanalen identificeren doordat ze hun eigen kleur hebben en het wordt ook makkelijker om groepen kanalen makkelijk te herkennen, bijvoorbeeld al uw vocalisten met zowel lead als achtergrondzangers of -zangeressen.

Elke channelstrip is vrij uitgebreid uitgevoerd, waardoor het voor u nog makkelijker wordt om instellingen van elk kanaal te optimaliseren zonder het gebruik van randapparatuur. Input trim en HPF, een interne gate, compressorfunctie, uitgebreide EQ functie (met sweepable mid) en tot slot een pan en delay zijn aanwezig. Daarnaast is er een uitgebreid touchscreen aanwezig, met eenvoudige en intuïtieve bediening om bepaalde menu’s op te roepen en zo eenvoudig instellingen te kunnen wijzigen. Uiteraard is bediening met een iPad ook mogelijk, zoals bij de meeste digitale mengtafels tegenwoordig.

Met optionele expansiekaarten wordt het mogelijk om de digitale kracht achter de Si Expression serie volledig te benutten. Maak verbinding met andere audiogerelateerde apparatuur via AES, FireWire/USB/ADAT, Aviom, Cobranet, BSS Digital Audio Bus (BLU link), Dante CAT5 of Optical MADI. Mogelijkheden voor live- en studiogebruik worden zo wel heel uitgebreid.

Aan het einde van dit verhaal zien we dat de diverse merken allemaal een eigen kijk hebben op het principe van een digitale mixer, voornamelijk omdat er nog geen gestandaardiseerd ideaalbeeld is van de perfecte digitale mixer. Zodoende heeft elke variant zijn eigen toepassing en zal de één meer naar een tafel neigen die oogt als een conventionele analoge mengtafel, terwijl een ander de toevoeging van iPads en het gebruik van grafisch vormgegeven instellingen juist helemaal te gek vindt. Ook wordt er aan de kant van signaaldistributie flink aan de weg getimmerd om de dikke multikabels uit het live-beeld te krijgen en deze te vervangen voor betrouwbare AES50, dSNAKE , HiQNet, MADI, CobraNet of andere verbindingen, zodat er slechts een enkel lijntje nodig is om al uw audiosignalen van en naar uw mixer te krijgen.

Hoe stem ik mixer, speakers en versterker op elkaar af? Denon DJ Prime serie – De toekomst? Muziek produceren op de iPad – Kan dat wel? Electro Voice: altijd raak Het ’taperack’ vandaag de dag… wat zit daar nu in? Optredens live streamen met goed geluid – Dat doe je zo!