Bouw een akoestische piano om naar een elektronische huiskamerstudio

Stel, je maakt muziek op de computer. En je doet dit in de woonkamer, omdat je geen andere ruimte hebt voor een studio. En stel nou dat jij of je partner eisen stelt aan die studio: het moet stijlvol zijn. Dan is dit artikel voor jou. Gastblogger Michiel Buisman maakt een akoestische piano leeg en vult hem met studiospullen.

• Het plan: een piano
• Begin met een (gratis) akoestische piano
• Toetsen
• Klankbron
• Bediening
• Kosten budgetversie
• Zie ook

Het plan: een piano

Aan de buitenkant moet het eruitzien als een gewone piano. Als je de klep open doet, moet je meteen kunnen spelen. En het moet klinken en voelen als een gewone piano. Maar daar houdt het niet op. Bijkomende wensen:

• volume instelbaar
• twee hoofdtelefoonaansluitingen, apart regelbaar
• andere instrumenten kunnen spelen
• instellingen binnen een instrument kunnen veranderen
• splits, layers en scale mode
• synthesia lightguide
• drie pedalen
• input voor gitaar en/of microfoon
• looper
• nog steeds eruit zien en voelen als een gewone akoestische piano

Hoe pak je dat aan? Hieronder beschrijf ik mijn overwegingen. Hopelijk inspireert het je om te beginnen met je eigen creatieve huiskamerproject.

Begin met een (gratis) akoestische piano

Vaak is een akoestische piano gratis af te halen, als hij niet zo best meer is. Kijk maar eens op Marktplaats. Dat hij in slechte staat is, is ook niet zo erg, want we hebben alleen de buitenkant nodig. Zorg dat je minstens twee sterke lui hebt, wat basisgereedschap en vervoer. Haal zoveel mogelijk onderdelen van de piano af en sjouw het nog steeds loeizware karkas naar je vervoer. Als je kans hebt, sloop je de harp eruit en verpats je die onderweg aan een ijzerboer. Is toch zo’n 25 cent per kilo. En scheelt jou weer gewicht. Bouw alles wat los kan eruit. Verwijder eventueel extra loos gewicht, zoals de binnenkant van het klankbord. Zorg dat je genoeg overlaat om de piano structureel stevig te laten zijn. Maak goed schoon. Dan is het tijd om te meten. De belangrijkste factor hierin zijn de toetsen.

Toetsen

Helaas kun je elektronische klavieren niet los kopen, tenzij je er meer dan vijftig per jaar afneemt. Dus je zult een kant-en-klaar product moeten kopen en dat slopen om het binnenwerk in je piano te monteren. Hoe kies je de klavier-donor? Door de balans te nemen tussen wensen en budget. Dat laatste is heel makkelijk en is meestal uit te drukken in een bedrag dat het ongeveer mag kosten, als onderdeel van het totaal. Mijn tip: beknibbel hier niet. Dit deel is het op één na lastigste om later te upgraden (de piano zelf is het lastigst). Waar moet je op letten?

• Gevoel. Hoe voelen de toetsen aan? Het liefst probeer je het speelgevoel uit met de bron die je van plan bent te gebruiken (komen we later op). Het hoeft niet erg te zijn dat het een oud beestje is. Sommige toetsenborden van tientallen jaren geleden lijken gebouwd voor de eeuwigheid. Speelgevoel is heel persoonlijk en er valt nauwelijks iets slimmers over te zeggen dan: uitproberen. Behalve dit: zoek uit welk toetsenbord (keybed in het Engels) er in welk apparaat zit en probeer daar een aantal varianten van uit. Fatar is een bekende leverancier, wiens toetsenborden in veel instrumenten verwerkt worden. Nord gebruikt Fatar toetsenborden, maar doet daar nogal wat tweaks aan. Daarnaast hebben bijvoorbeeld Korg, Roland, Akai en Yamaha hun eigen toetsenborden die goed aangeschreven staan.
• Constructie. Hoeveel sensoren per toets? Graded klavier, ofwel de bastoetsen zwaarder dan de hoge toetsen? Aftertouch? Echte hamers? Hoe zit het met de demping van de toetsaanslag (belangrijk bij spel met koptelefoon en medebewoners)? Hoogte van het toetsenbord (iets waar je pas achter kunt komen bij demontage)?
• Features.
  • Light guide (oplichtende toetsen) zijn mooi om mee te leren spelen als je geen noten wil leren lezen. Maar ze kunnen ook leuk splits en scales aangeven. Het beperkt de keuze nogal wat:
    • Komplete Kontrol series. Liefst de s88, maar niet de mk1 vanwege matige toetsen.
    • Novation SL61 mkiii. Maar dat zijn maar 61 (synth stijl) toetsen.
    • Een komplete smartpiano, of alleen hun Hi-Lite.
    • Zelfbouw vanaf bijvoorbeeld deze GitHub pagina.
  • Splits, layers, scales. Leuk en nuttig, maar het moet vooral bedienbaar zijn. Dus hier moet je beginnen te denken aan de bediening (waar we later verder op ingaan). Neem je de bedieningsorganen uit je donorapparaat over, of neem je een losse controller en hoe werkt dat dan?
  • Drie pedalen zijn voor pianospel heel handig en als je wil gaan loopen, zou je er ook loopfuncties aan kunnen hangen. Studiologic/Fatar heeft een heel fraai triple pedaal dat er ook nog eens piano-achtig uitziet. Maar het werkt alleen op de producten van Studiologic (SL en Numa X) of Nord (Piano, Stage). Ditzelfde pedaal zou je met wat DIY-werk op elke piano kunnen laten werken, als je handig bent met een teensy.

Klankbron

Waar moet het geluid uit komen? De makkelijkste oplossing is om een compleet instrument te kiezen, misschien zelfs eentje waar al speakers in zitten. Met een Casio Privia kom je een heel eind. Maar dan moet je de meeste van de bovenstaande functies laten gaan. Het meest veelzijdig is software op een computer, in combinatie met interface en speakers. Als alternatief zou je kunnen gaan voor een losse klankmodule.

• Software. Bepaalt (samen met de bediening) de eisen aan de computer. Zelf ben ik gecharmeerd van physical modeling pianogeluid. Het is dynamischer dan samples en je kunt er dingen mee doen die samples nooit zullen kunnen. Modartt Pianoteq en Arturia Piano V hebben beide gratis demo’s, waardoor je ze kunt uitproberen. Pianoteq draait zelfs op een rapsberry pi, dus vrijwel elke computer zal volstaan.
• Computer. Afhankelijk van je eisen aan de bron en de bediening. Hoeft meestal geen heel krachtige computer te zijn. Mac of Windows is wel aan te raden, want dan heb je meer opties qua software. Neem er eentje die je kunt herstarten door de stekker eruit te trekken en er weer in te stoppen. En waarbij je updates, notificaties en dergelijke kunt uitzetten, terwijl je het netwerk wel aan laat staan. Mijn keuze was een oude mac mini.
• Interface. Wil je twee gescheiden koptelefoons, mic en instrument I/O, dan wordt de keuze al aardig beperkt: Een Evo 8 (by Audient) of een Audient iD14. Of helemaal niks, als je alleen geluid uit de speakers wil en het ingebouwde geluid goed genoeg is, of als je USB-speakers hebt.
• Speakers. Mijn tip: neem een 2.1 set. Maak de subwoofer vast in de body van de piano en voilà: je toetsen zullen aanvoelen als echte pianotoetsen. Natuurlijk zijn neutrale monitorspeakers het mooist, maar in de huiskamer is het oog ook nogal belangrijk. Mijn eerste keus destijds waren de Harman Kardon Soundsticks 2. Inmiddels is versie 4 al lastig te vinden. Tweedehands zijn ze er nog zat. Voor huiskamergebruik zeker genoeg en een belangrijk voordeel: tussen de glazen snuisterijen bovenop de piano zijn ze bijna onzichtbaar. Voor neutraal luisteren neem je dan maar een koptelefoon.

Links een van de Harman Kardon Soundsticks 2:

Bediening

Ook hier valt er veel te kiezen en elke keuze heeft z’n eigen plussen en minnen. In grote lijnen heb je vier mogelijkheden:

• Minimale bediening die in zicht is.
  • Geen bediening. Eventuele instellingen doe je via VNC of andere remote access op een computer.
  • Eén knop. In mijn eerste build heb ik een Griffin Technology Powermate gebruikt. Door combinaties van drukken en draaien kun je daarmee presets en instrumenten kiezen, volume instellen en resetten.
  • De bedieningselementen van bijvoorbeeld een Studiologic SL88 kunnen losgehaald in het houten plankje naast de toetsen worden verwerkt. Veelzijdig en onopvallend.
• Uitgebreidere bediening die verborgen is.
  • Onder het toetsenbord kun je een kleine midi controller plaatsen, die je op gevoel kunt bedienen. Bij midi-controllers kun je denken aan een Korg nanoKONTROL, of Behringer X-Touch Mini, maar je kunt ook denken aan macro pads voor gaming. Het gaat om de software die je ermee wil bedienen.
• Uitgebreidere bediening die tevoorschijn gehaald kan worden.
  • In een laatje of achter een luikje kun je de nuttige bedieningselementen verbergen die anders een doorn in het oog zijn voor je huisgenoten of waarvan jij niet wil dat ze losgehaald of kleverig gemaakt worden. Je zou de NKS compatible schermen en knoppen van en Komplete Kontrol s88 mk2 alsnog bereikbaar kunnen maken. Een andere optie is om zoiets als een Loupedeck Live te gebruiken. Met geduld en software zijn de mogelijkheden vrijwel eindeloos.
• Uitgebreide bediening die in het zicht is.
  • Tsja. Als je een stukje eurorack in je akoestische piano móét hebben, dan kan dat natuurlijk ook. Staat wel gaaf. Maar neemt veel ruimte in en is erg rommelig. Maar als je een beetje creatief bent met techniek, zou je met een mini ultra short throw beamer, een IR touch frame en een ES-8 (zoals zo mooi gedemonstreerd door Loopop) een soort mixed reality VNC modular kunnen projecteren op je piano, gegeven dat die neutraal genoeg van kleur is. Maar dan ben je wel vrij ver in experimenteel domein en je zult altijd dat IR frame in zicht hebben.

De Griffin Powermate:

Kosten budgetversie

• Piano: gratis, alleen vervoer. Eventueel brengt het zelfs geld op als je het oude ijzer kunt verpatsen.
• Computer: €100 (tweedehands oudste unibody mac mini)
• Software: €100 (pianoteq stage)
• Toetsen: €100 (tweedehands Viscount Viva X)
• Speakers: €20 (tweedehands HK Soundsticks 2 van iemand die niet begreep hoe mute werkte)
• Bediening: €15 (tweedehands Griffin Powermate)
• Arbeid: 40 uur

Wil je ook zo’n piano/huiskamerstudio-in-vermomming? Laat hieronder een berichtje achter en ik kijk wat ik voor jou kan betekenen.

Zie ook

» MIDI-keyboards
» MIDI-controllers
» Klankmodules
» Monitorspeakers
» Instrument-plugins

» Hoe je met een field recorder jouw muziekproducties karakter geeft
» 10 tips om sneller te produceren
» Een akoestisch optreden opnemen voor YouTube – Zo doe je dat
» Microfoon schoonmaken – Waarom en hoe
» Muziekapparatuur repareren – Deze dingen kun je zelf doen
» Subwoofer in je studio – Wanneer (niet) en hoe
» Automation in een DAW: wat het is en hoe je het gebruikt
» Mixen met koptelefoon – (On)verstandig?
» Hoe neem ik een piano op?
» Plaatsing van studiomonitoren: waar op te letten
» Hoe voorkom je latency in DAW-software?

Help! Mijn MIDI keyboard maakt geen geluid! Wat is het verschil tussen een keyboard en een synthesizer? Wat is het verschil tussen een keyboard en een digitale piano? Hoe voorkom je latency in DAW-software? Hoe neem je zelf een goed klinkende demo op? Wat is aanslaggevoeligheid?