Menselijkheid en variatie in Ableton Live

Met alle fantastische tools die we tegenwoordig tot onze beschikking hebben om muziek te produceren, kan het gebeuren dat het eindproduct toch wat warmte en menselijkheid lijkt te missen. Het is waarschijnlijk niet de bedoeling dat jouw track klinkt alsof hij door een machine gemaakt had kunnen zijn. In dit artikel kijkt gastblogger Hens Zimmerman naar enkele mogelijkheden in Ableton Live om daar verandering in te brengen.

De uitdaging

Het risico van volledig ‘in the box’ werken is dat het allemaal iets té steriel kan gaan klinken. Voorbij zijn dan ook de dagen van onbetrouwbare tapemachines, analoge hardware die anders klinkt als-ie warm wordt en wat dies meer zij. En de producties uit de ’60s en ’70s, waar we nog zo dol op zijn, waren ook lang niet zo strak gespeeld als de loops die we nu onder elkaar kunnen plakken. In afbeelding 1 zie je hoe de 16e noten in een MIDI-clip onmenselijk strak ingevoerd zijn. Dit kan natuurlijk precies zijn wat nodig is in het genre van jouw muziek, maar we gaan er voor nu even van uit dat we hier wat menselijkheid in aan willen brengen.

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 1: Onmenselijk strakke timing van noten

Grooves

Ableton Live beschikt over allerlei mogelijkheden om de menselijkheid terug te brengen in tracks. Dat betekent uiteraard niet dat het tempo van je track alle kanten op hoeft te springen, maar meer dat we subtiel wat variatie in de timing en de velocity (het volume) van elementen kunnen aanbrengen. Een van de gemakkelijkste manieren om dit te doen heet de Groove Pool. Dubbelklik een MIDI-clip die je van wat menselijkheid wilt voorzien. Klik dan op de Hot-Swap button naast Groove. In afbeelding 2 zie je waar deze zit.

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 2: Groove Hot-Swap button

De Groove Pool, met daarin allemaal verschillende grooves opent zich links in Ableton Live. Het is wel aardig om het kleine knopje met golven linksonder (zie pijl in afbeelding 3) aan te klikken, want daaronder zit nog een aantal interessante opties verscholen die we ook zullen behandelen. Zo’n groove is een combinatie van timing- en velocity-informatie, die je kan toepassen op een MIDI-clip. Of op een heleboel MIDI-clips!

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 3: Ableton Live Groove Pool

Je kunt de verschillende grooves uitproberen door ze te selecteren, waardoor een soort metronoom afspeelt hoe de groove in kwestie klinkt. Door jouw clip af te spelen en op Enter te drukken, kun je grooves uitproberen om het effect op je MIDI-clip te horen. Zolang Ableton Live in Hot-Swap modus staat, kun je grooves uitproberen. Er zijn een paar zaken die handig zijn om te weten over grooves:

  • Als je een groove kiest bij een clip, dan hoor je het effect op de timing, maar je ziet nog niet dat de noten verschoven zijn ten opzichte van het strakke grid waar ze waarschijnlijk op liggen. Door op het Commit Groove knopje te drukken (zie afbeelding 4), wordt de informatie van de groove ook daadwerkelijk zichtbaar in de noten (zie afbeelding 5).
  • De grooves die je gebruikt in je project vind je terug in de Groove chooser van elke clip (zie afbeelding 6). Dat is natuurlijk zeer wenselijk om bijvoorbeeld een bas in de pas te laten lopen met drums, waarbij allebei de clips dezelfde groove – en dus dezelfde kleine timingverschillen – gebruiken.
  • Het is moeilijk te bevatten, maar je kunt grooves ook toepassen op audio clips! Dat gaat precies hetzelfde als bij MIDI-clips, alleen zet Live dan warp markers in je audio clip.
  • Je kunt zowel in Arrangement View als in Session View grooves extracten uit jouw clips. Zo kun je bijvoorbeeld de ‘feel’ van een hit lenen en toepassen in je eigen muziek. Het is eenvoudig een kwestie van rechtsklikken op een clip en dan Extract Groove(s) te kiezen (zie afbeelding 7). Zo kun je dus inderdaad de Groove Pool uitbreiden en een eigen collectie grooves aanleggen en hergebruiken in allerlei eigen muziek.
  • Je kunt grooves ook maar gedeeltelijk toepassen op clips. Dat betekent dus dat de timing van je noten maar voor een bepaald percentage verschoven wordt.

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 4: Groove actief maar nog niet committed

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 5: Groove committed wat je kunt zien in de timing van de noten

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 6: Gekozen grooves zie je overal terug in je clips

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 7: De groove stelen uit een clip van Aquasky

Om deze vorige opsomming in de praktijk te zien, zullen we nu een klein voorbeeld doorlopen. In dit geval zal ik de groove van Boogie Wonderland van Earth, Wind & Fire extracten. Maar jij kunt natuurlijk een ander nummer kiezen. Dit nummer uit 1979 is niet geheel strak ingespeeld dus we moeten het auto-warpen in Ableton Live. Het proces van auto-warpen heeft soms wat geduld nodig. Als Live zich ernstig vergist in een nummer, gooi dan het .asd bestand in dezelfde map als je nummer eerst weg en probeer het dan nog eens. Sowieso moet Auto-Warp Long Samples in je Preferences geselecteerd zijn en heeft ondergetekende meer succes met Beats als auto-warp-modus dan andere modi (zie afbeelding 8). Wat ook soms helpt is het tempo van Live al enigszins in de buurt te brengen van het tempo van de clip die je gaat importeren en auto-warpen. Hoe het ook zij, als we Boogie Wonderland op een nieuwe audio track hebben gedropt, is aan de wave form goed te zien dat Live deze correct heeft gewarped. In afbeelding 9 kun je zien hoe de beats van het nummer overeenkomen met het grid. In de afbeelding zie je ook ter illustratie hoe on-strak het nummer is, omdat ik deze clip Warp Lead heb gemaakt en Live dan tempo changes aanbrengt, zodat de hele sessie achter de timing uit 1979 aan hobbelt. Maar dat geheel terzijde.


Afbeelding 8: Ableton Live Preferences met betrekking tot auto-warping

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 9: Earth, Wind & Fire correct ge-auto-warped door Live

Om de groove van dit nummer te verkrijgen moeten we ons eerst afvragen welk deel van de song het beste is om de groove van te analyseren. Ableton Live is achter de schermen behoorlijk slim, dus we kunnen er ook voor kiezen het gehele nummer te selecteren. Je kunt ook alleen een selectie van enkele maten gebruiken of de groove extracten van een clip in Session View. Ik laat Live gewoon zweten op de hele song van Earth, Wind & Fire. Rechtsklik erop in Arrangement View en kies Extract Groove(s).

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 10: Live analyseert het nummer om er een groove uit te vissen

In afbeelding 10 zie je hoe het eruitziet. Omdat ik het hele nummer laat analyseren duurt het even. Een goed moment om cola en zoutjes te gaan halen.

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 11: De groove bewaren in je eigen User Library

Als Live klaar is en de groove uit het nummer is gehaald, wordt deze automatisch zichtbaar in de Groove Pool. Je kunt deze dan opslaan, zodat jouw zorgvuldig bewaarde grooves onderdeel uit gaan maken van je User Library. Je kunt dergelijke bewaarde grooves dan gebruiken in toekomstige projecten. In afbeelding 11 zie je waar het Save-knopje zit om je groove te bewaren en hoe deze dan in de User Library terug te vinden is. Met de groove opgeslagen maken we nu een nieuw project aan en maken een MIDI-clip met een super strak gespeelde drum partij aan. Als je geen inspiratie hebt kun je natuurlijk iets uit je eigen Packs slepen. In afbeelding 12 zie je mijn onmenselijk strak gespeelde ritme. Sleep jouw bewaarde groove vanuit de User Library naar de Groove Pool. Eerder bespraken we al dat zo’n groove behalve timing informatie ook velocity informatie bevat. Die willen we ook graag terughoren. Je ziet in afbeelding 12 dat al mijn beats precies even hard staan. Dat is natuurlijk niet hoe een menselijke drummer zou spelen.

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 12: Het onmenselijk strak gespeelde ritme

In elke groove in de Groove Pool kun je ook wat voor-instellingen doen. In ons geval zetten we Velocity ook op 100%, zodat de menselijke hard/zacht-variaties uit Boogie Wonderland ook terechtkomen in onze clip. In afbeelding 13 zie je hoe je dat in volgorde kunt bereiken. Eerst slepen we dus onze groove uit de User Library naar de Groove Pool. We kiezen 100 voor Velocity, zodat eventuele hard/zacht-informatie uit de groove terecht komt in onze clip. Nu kiezen we in de Groove chooser van onze clip de groove die we in de vorige stap hadden aangepast. En met de laatste stap, het Commit Groove-pijltje, wordt de informatie ook daadwerkelijk in de MIDI-clip geschreven. Nu zien we duidelijk dat de timing en velocity van de noten een stuk menselijker is. Luister er ook maar eens naar. Een stuk menselijker, nietwaar?

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 13: Je eigen groove toepassen op een MIDI-clip

Als laatste groove-experiment zullen we bijbehorende baspartij ook onder handen nemen met onze groove, maar dan nemen we nu een audio clip. Ik kies voor Bass Guitar Sights 115 bpm D uit de Ableton Live Samples, maar je kunt hiervoor natuurlijk ook iets anders gebruiken. Deze baspartij is 8 maten lang, dus ik dupliceer de drum clip van hiervoor drie keer om het eens rustig in loop modus (selecteer in Arrangement View, appeltje L, spatie) te beluisteren. De basgitarist lijkt zich inderdaad niks aan te trekken van het ritme van onze groove. Als we blind dezelfde stappen als hiervoor volgen, klinkt de baspartij raar zacht en haperend. In afbeelding 14 zie je het probleem: de Velocity-informatie uit de groove is als een clip volume envelope in de audio clip gezet. Veel te extreem voor deze baspartij.

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 14: Clip volume envelope uit de groove

Laten we het nog eens proberen met 8% velocity-informatie uit de groove. Als we deze groove kiezen en op Groove Commit klikken klinkt het een stuk beter! In afbeelding 15 zie je hoe Live een heleboel warp markers heeft aangebracht en verschoven om de timing gelijk te trekken met de timing-informatie uit onze groove, en hoe er een subtiele volume envelope in onze clip ligt.

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 15: Groove timing (100%) en velocity (8%) toegepast op een audio clip.

Met alleen grooves kun je dus een heleboel menselijke variatie aanbrengen in je Ableton Live-projecten. Maar daar hoeven we natuurlijk niet te stoppen. Hier volgen nog drie handige tips waar je mee aan de slag kunt.

Tip 1 – Analoge warmte

Dat wat we zo mooi vinden aan oude bandrecorders, vinyl, buizenversterkers en analoge consoles is in feite een klein beetje subtiele vervorming. Het non-lineaire karakter van tape en analoge electronica maakt dat er extra harmonischen in het signaal terecht komen die wij in sommige gevallen als prettig ervaren. Precies deze warmte kan ontbreken in al te digitale projecten, en daarom is het goed om te weten dat je deze kunt emuleren met plugins. Een van mijn favoriete Live-plugins is de nieuwe Color Limiter. Het is sowieso handig en veilig de signal chain van je project te eindigen met een limiter op de Master bus, dus daar plaatsen we de Color Limiter.

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 16: Color Limiter

Dit is een Max-for-Live device, dus je kunt het desgewenst openbreken, unfreezen en aanpassen aan je eigen wensen. Deze Color Limiter maakt gebruik van een zogenaamd ‘one pass filter’, waarmee we ook wat warmte in onze muziek kunnen draaien door de Saturation-knop ietsje open te draaien. Je kunt met de Color-knop de klankkleur nog iets aanpassen, maar dit is vooral een lowpass (hoog af) filter, dus al te veel hoef je hier niet van te verwachten.

Er zijn nog legio andere mogelijkheden om op een vergelijkbare manier gesimuleerde analoge warmte in je project toe te voegen. Hier volgen een paar random mogelijkheden:

  • Saturation op de Master bus is een beetje een bottebijl-oplossing. Je kunt ook overwegen om alleen op individuele tracks wat warmte toe te voegen middels saturatie.
  • Live heeft ook de Dynamic Tube plugin, het Vintage Tape Channel Audio Effect Rack en de Saturator-plugin om mee te experimenteren. Dat heb je allemaal al gekocht toen je Ableton Live Suite 11 kocht.
  • Een bit-reductie naar bijvoorbeeld 12 bits voegt ook een heleboel harmonischen toe aan je signaal. Je doet dit door een Redux-plugin aan een track toe te voegen. Probeer het eens met drums die niet ‘street’ genoeg klinken. De wereldberoemde Akai S900 vintage sampler uit 1986 was ook een 12 bit sampler. Just sayin’.
  • Als je bereid bent wat te investeren zijn er allerlei interessante hardware-oplossingen beschikbaar, zoals de 500 series Empirical Labs DocDerr EL-Rx-V enhancer, de Drawmer 1976 Stereo Three Band Saturation Width Processor, de Empirical Labs Fatso EL7x analoge tape simulator / optimizer of de Solid State Logic Fusion bus processor.
  • Zoek je naar een software variant? Google dan eens naar tape simulation plugins. Er gaat een wereld voor je open.

Tip 2 – Panning laten dansen

Menselijkheid zit ‘m ook vaak in kleine onvolmaaktheden, die bij elkaar opgeteld de indruk wekken dat de muziek juist prettig organisch klinkt. Als voorbeeld kunnen we de panning van een track op onvoorspelbare wijze een beetje heen en weer laten dansen rond het centrum. Een gitarist staat ook niet strak op dezelfde plek op het podium te spelen, dus laten we dat eens nadoen in Ableton Live. Van zichzelf staat de panning van een track strak in het midden, maar deze setting kunnen we eenvoudig moduleren met een LFO (Low Frequency Oscillator). Eerst maken we een track aan waar een gitaar in het midden speelt. Hier voegen we een LFO plugin aan toe uit de Audio Effects van Live. Klik dan eerst in de LFO op Map en vervolgens op de panning control van je track. In afbeelding 17 zie je hoe. De gitaar gaat nu heftig heen en weer van links naar rechts. Dat is niet wat we onder subtiel en onvoorspelbaar verstaan, dus passen we dat aan.

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 17: LFO mappen naar de panning

In afbeelding 18 zie je hoe de LFO nu op Random staat en een beetje Jitter toevoegt. Pas een en ander naar eigen smaak aan tot je het effect net niet meer bewust hoort. Je kunt uiteraard een heleboel LFO’s toevoegen en aan allerlei andere controls mappen. Ook MIDI Instruments hebben doorgaans een heleboel controls die in aanmerking komen om gemapt te worden. Een favoriete manier om onvoorspelbaarheid in mijn eigen tracks aan te brengen is een Beat Repeat-effect aan een track toe te voegen en bijna alle controls met random fluctuerende LFO’s heen en weer te laten bewegen. Het is vooral aardig als al die LFO’s op een andere snelheid bewegen, want dan duurt het heel lang voordat ze allemaal weer op hetzelfde punt opnieuw starten.

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 18: Een subtiel ingestelde willekeurige LFO

Tip 3 – Langzame variaties

De dingen die we tot nu toe hebben besproken werken allemaal op de korte termijn. Je hoort direct het verschil. Een hele mooie manier om variatie in projecten aan te brengen is door het toevoegen van langzame variaties op de lange termijn. Ook hiervoor geldt dat subtiele bewerkingen vaak beter werken dan al te drastische curves. Voor de hand liggende bewerkingen zijn variaties in tempo en luidheid, maar dat zijn eigenlijk niet per se de variaties die ik hier bedoel.

Het risico van veel ‘in the box’ geproduceerde muziek, is dat hele delen exacte herhalingen zijn van een bepaald stuk. Dit heeft het risico dat dergelijke muziek steriel en statisch klinkt. Door kleine steeds wijzigende veranderingen aan te brengen in de klankkleur, kun je garanderen dat geen enkel deel van je track exact gelijk is aan een ander deel. Ik gebruik dit in bijna al mijn Ableton Live-projecten om tracks wat meer verloop te geven.

Een mooie plugin om mee te beginnen is het Auto Filter-effect. Je vindt dit onder Audio Effects. Standaard staat het Auto Filter op lowpass, maar niets staat je in de weg het filter anders te gebruiken. Door de frequentie van het Auto Filter langzaam over de tijd te laten verlopen, kun je de track een stuk interessanter maken. In afbeelding 19 zie je hoe de filter-frequentie in een track langzaam omhoog gaat (het LP filter gaat open), dan weer naar beneden, weer omhoog en tot slot naar beneden. De cutoff frequentie varieert daardoor gedurende ongeveer twee minuten tussen de 2 kHz en 8 kHz en staat maar op een paar punten heel kort even exact hetzelfde. Ik heb deze automation curve handmatig getekend in Arrangement View. Met de A-toets schakel je tussen Automation en Clips. Als je niet van rechte lijnen houdt, kun je ze tot curves trekken door de Alt-toets ingedrukt te houden.

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 19: Geleidelijke variatie in de frequentie van het Auto Filter

Het is interessant om te experimenteren met mogelijkheden, want zo kom je tot verrassende variaties in je track die moeilijk te voorspellen zijn. In figuur 20 zie je een voorbeeld van een stukje percussie (uit het Konkrete Breaks pack), waarbij ik de transpositie, hoeveelheid achteruit draaien en willekeur langzaam over de tijd laat veranderen. Doordat deze automation curves niet met elkaar in de pas lopen, is het effect dat de veranderingen een zeer organisch karakter krijgen. Op geen enkel moment in de tijd gebeurt precies hetzelfde met deze percussie, wat de track interessant houdt.

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 20: Geleidelijke variatie in allerlei percussie-parameters

Je kunt dit soort curves ook bewust toepassen op bepaalde delen van je track. Door bijvoorbeeld de Saturation van je Color Limiter wat toe te laten lopen naar het einde toe, wordt de track gradueel verzadigder naarmate het einde in zicht komt. Zo kun je de extra harmonischen misschien ook weer wat laten zaken op het moment dat de track naar beneden moet in energie. Hier zijn nog wat random ideeën om mee te experimenteren:

  • Voeg een Auto Pan audio effect toe en automatiseer Amount en Frequency om een track interessanter te maken. Dit werkt mooi op bijvoorbeeld lange sweeps of risers. Als die steeds heftiger en sneller heen en weer gaan slingeren, geeft dat ook wat extra urgentie aan het gebeuren.
  • Automation curves kun je ook toepassen op third party plugins, zoals Serum. Klik eenvoudig op Configure en draai in je soft synth aan de parameters die je wilt automatiseren. In afbeelding 21 zie je hoe dit eruitziet.
  • Het is onmogelijk om rationeel te bedenken wat het effect van dit soort bewerkingen is voor alle plugins. Zet eens een Phaser-Flanger op een willekeurige track en laat Amount over 6 minuten van 10 naar 15 procent variëren. En wat gebeurt er als je een random LFO zoals in afbeelding 18 de Dry/Wet laat bedienen? Experimenteren is het woord hier

Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Afbeelding 21: Serum paramaters automatiseren in Live

Conclusie

In dit artikel heb je geleerd hoe je op allerlei verschillende manieren menselijkheid en variatie in je tracks kunt inbouwen. Sommige van deze bewerkingen werken direct en veranderen het geluid onmiddellijk. Andere bewerkingen lopen over de lange termijn en maken dat een track interessant blijft en minder steriel en voorspelbaar klinkt. Je hoeft natuurlijk niet alle tips in dit artikel te gebruiken om snel een interessantere track te bouwen. Maar aan de andere kant, het loont zeker om sommige van deze technieken te combineren.

Veel plezier en deel je eigen menselijkheids-tips in de comments hieronder!

Zie ook

» Ableton Live
» Alle DAW-software
» Effect-plugins
» 500 serie modules
» Effectprocessors
» Alle Studio & Recording producten

» Live coding in Ableton Live – Verrassend expressief
» Ableton Note – Leer werken met dit muzikale kladblok
» Arrangement templates in Ableton Live: kopiëren = inspireren
» Live editen in Ableton Live in 7 stappen
» Zo gebruik je MIDI Polyphonic Expression (MPE) in Ableton Live
» Automation in een DAW: wat het is en hoe je het gebruikt
» Muziek op een album als een geheel laten klinken – 5 technieken
» Muziek produceren: hoe zorg je voor nieuwe inspiratie?
» De meest gemaakte fouten tijdens het mixen
» Zo maak je als muziekproducer de perfecte demo voor een label
» Muziek produceren op de iPad – Kan dat wel?
» Hoe maak je een beat?
» 5 redenen waarom je nog geen fulltime producer bent
» Studiotechnicus worden? Dit is wat je moet kunnen

Gastblogger Hens Zimmerman
Hens Zimmerman (1967) groeide op in Afrika, waar hij al vroeg werd blootgesteld aan complexe ritmes. Na een jeugd vol bandrecorders en cassetterecorders is Hens tegenwoordig freelance post-productie-mixer voor heel veel televisieprogramma’s, podcasts en bedrijfsfilms. Zijn eigen podcast Zimmerman in Space (NPO Radio 1 en 2) kan rekenen op een vaste schare fans. Ook is hij beta-tester van Pro Tools en McDSP, reviewer bij Bax Music en liefhebber van Eurorack-modules.
Geen reacties

Nog geen reacties...

Laat een reactie achter