Pitch-correctie: Auto-Tune, Melodyne… valsspelerij?

Ben je al maanden aan het oefenen om net zo zuiver te zingen als een popster? Dan heb ik goed en slecht nieuws. Het slechte nieuws is dat je voor niets geoefend hebt op die robot-achtige ad-libs. Het goede nieuws is dat je die perfect getunede ‘vocal sound’ gewoon kunt kopen! Okee, ik overdrijf een beetje. Maar de vraag is wel: is pitch-correctie-software – ‘autotune’ in de volksmond – nou de uitvinding van de eeuw geweest? Of gewoon amuzikale valsspelerij/zuiverspelerij? En wat kun je tegenwoordig eigenlijk voor nieuwe, spannende dingen doen met pitch correction-pakketten als Antares Auto-Tune, Celemony Melodyne en Zynaptiq Pitchmap?

• Het Cher-effect
• Ladder of glijbaan
• Toonladders
• Pitch-editor
• Voor- en tegenstanders
• Zelf doen? Dit is de belangrijkste pitchcorrectie-software
• Zie ook

Het Cher-effect

In 1997 zette het merk Antares de muziekwereld op zijn kop met zijn Auto-Tune-software. Een programma dat automatisch én ter plekke de toonhoogte van je stem of muziekinstrument detecteert en waar nodig corrigeert. Eerder kon dit ook wel, maar het was ingewikkeld, duurde lang en het klonk gewoon niet zo goed. Zoals met iedere revolutionaire uitvinding kun je erop wachten tot gebruikers de grenzen gaan opzoeken. In het geval van Auto-Tune had men die grens vrij snel gevonden. In 1998 scoorde Cher een monsterhit met het nummer Believe. In plaats van dat je haar op natuurlijke wijze van de ene naar de andere toon hoorde glijden, klonken alle overgangen als ’trapjes’. Precies zoals vrijwel iedere trap rapper tegenwoordig klinkt. Normaal gesproken is het niet de bedoeling dat je de Auto-Tune kunt horen, maar bij Cher was het juist bedoeld als effect. Auto-Tune en andere pitch-software wordt echter lang niet altijd als effect ingezet. Het wordt net zo goed gebruikt om heel kleine foutjes tijdens een live-optreden te corrigeren of in een studio-opname. En dat gebeurt in heel veel genres, niet alleen mainstream pop!

Ladder of glijbaan

In realtime pitchcorrectie-plugins valt meestal niet zoveel in te stellen. Dit zijn programma’s die de muziek automatisch en onmiddellijk corrigeren, en dus niet op hun gemakje achteraf. Geschikt voor live-optredens, maar ook voor de studiotechnicus die geen zin heeft om handmatig aan de slag te gaan. De ‘speed’-regeling is een van de belangrijkste instellingen. Hiermee stel je in hoe snel de plugin ingrijpt. Voor het extreme ‘Cher-effect’ stel je hem heel snel in. Voor een natuurlijker klank werkt een langzame instelling beter. Vaak is het ook mogelijk om de zogeheten ‘formanten’ omhoog of omlaag te schuiven. Formanten zijn kenmerkende resonanties in een stem waaraan je bijvoorbeeld kunt horen of het een mannenstem of vrouwenstem is. Of de stem van een baby of van een hamster. Overigens heb ik het steeds over stemmen, maar je kunt dit gereedschap natuurlijk ook voor een muziekinstrument gebruiken. Als er maar een herkenbare toon in zit.

Toonladders

De vraag is natuurlijk: hoe weet die realtime software wat een zuivere noot is? Nou, de (Westerse) muziek heeft maar twaalf verschillende noten. De software analyseert het binnenkomende geluid en kijkt continu wat de dichtstbijzijnde noot is, dus hoe dicht je bij één van die twaalf noten zit. Zit de toon té ver af van zo’n bekende noot (als gebruiker mag je zelf bepalen wat ’te ver’ is) dan trekt de software die vals gezongen toon daarnaartoe. In deze ‘chromatische’ modus heb je wel het risico dat de pitch-software een noot naar een toon trekt die niet goed klinkt bij de rest van de muziek. Die noot valt dan waarschijnlijk buiten de toonladder van het nummer. Een gemiddeld liedje is namelijk niet gebaseerd op álle twaalf noten, maar op een kleine selectie daarvan – een stuk of zeven – en dat noemen we dan een toonladder. Om die reden kun je de pitchcorrectie-plugin instellen op het type toonladder, bijvoorbeeld de majeur-toonladder, én op de juiste toonsoort, bijvoorbeeld C. De kans is dan groter dat de software de juiste noot zal kiezen. Ofwel, de noot die je éigenlijk wou zingen. Je merkt het al: je moet je wel een klein beetje verdiepen in de muziektheorie om te begrijpen wat de software precies doet!

Een bizar voorbeeld van ‘polyfone’ pitchcorrectie (waarover straks meer) is dit: het nummer Beat It in majeur (in plaats van mineur):

Pitch-editor

Naast realtime pitchcorrectie-plugins bestaan er ook zogenaamde pitch-editors. Melodyne van Celemony is hier een grote speler in. Een pitch-editor analyseert eerst je zangpartij waarna je de noten te zien krijgt in een overzicht. Je kúnt nu volautomatisch alles recht laten zetten. Maar, voor een natuurlijk geluid kun je dit beter zo veel mogelijk handmatig doen. Het is trouwens ook mogelijk om de timing te veranderen, bijvoorbeeld als de muzikant niet goed in de maat heeft gezongen. En het gaat nog verder: je kunt zelfs een compleet nieuwe partij maken. Bijvoorbeeld een tweede en derde stem erbij zetten, door kopieën te maken van je zangpartij en vervolgens met al die nootjes te gaan slepen. Een andere interessante ontwikkeling in pitch editors is polyfone pitchcorrectie. Nog niet zo lang geleden kon de pitchcorrectie-software alleen maar melodieën herkennen en corrigeren. Een gitaarakkoord corrigeren bijvoorbeeld, was onmogelijk. Maar nu kun je één of meerdere noten binnen een akkoord – ja, zelfs binnen een complete band! – van toonhoogte veranderen terwijl de andere noten hetzelfde blijven. Zo kun je achteraf van een mineur-akkoord een majeur-akkoord maken of een verkeerd aangeslagen toon binnen een ingewikkelde pianopartij corrigeren of verwijderen.

Voor- en tegenstanders

Een YouTube-filmpje waarin een hond dankzij Auto-Tune perfect geïntoneerde melodielijnen jankt is best grappig. Iets minder grappig is het als je jarenlang hebt geoefend om toonvast te zingen, terwijl succesvolle popzangers zichzelf aan de lopende band laten corrigeren. Wordt er nog wel waarde gehecht aan echte vaardigheden? Een ander tegenargument dat je vaak hoort in de pitchcorrectie-discussie is dat alles en iedereen hetzelfde gaat klinken. Want in de kleine oneffenheden hoor je toch juist de unieke persoonlijkheid van de artiest? Maar een uniek geluid verkoopt veel minder goed dan een specifieke sound die toevallig populair is op dit moment. En in de tijd waarin we nu leven is dat de sound van een perfect klinkende zanger. Pitchcorrectie wordt door sommigen dan ook gezien als een soort plastische chirurgie. Toch wordt pitchcorrectie echt niet altijd zo extreem toegepast. In de studio is het de ideale manier om bijvoorbeeld gewoon die frisse eerste take te kunnen gebruiken. Vroeger moest een zanger het desnoods honderd keer opnieuw doen, en de onvermijdelijke verveling van de muzikant ging je horen in de opnames. En vergeet ook de creatieve mogelijkheden niet. Op het album Amnesiac van Radiohead uit 2001 is bijvoorbeeld te horen hoe ze van gesproken tekst melodieën maken met behulp van Auto-Tune. Zonder Auto-Tune hadden deze nummers nooit die vervreemdende sfeer gekregen.

Zelf doen? Dit is de belangrijkste pitchcorrectie-software

Eenvoudige pitchcorrectie-plugins en pitch-editors zitten tegenwoordig standaard in de meeste DAW’s. Maar speciale, los verkrijgbare software biedt meestal meer mogelijkheden en vaak is ook de geluidskwaliteit beter. Kijk daarnaast altijd goed naar welke versie je van een softwarepakket neemt, want de mogelijkheden kunnen nogal verschillen, afhankelijk van de prijsklasse. Bijvoorbeeld de mogelijkheid om polyfone correctie toe te passen.

Antares Auto-Tune: doet wat de naam zegt. Het programma herkent de toonhoogte van je instrument en past, waar nodig, correctie toe. Tegenwoordig biedt Auto-Tune ook ‘graphical mode’, net als Melodyne.

https://www.youtube.com/watch?v=b_GIDwSReUA

Celemony Melodyne gaat een stuk dieper. Met dit programma kun je noten van een instrument of zangpartij bewerken alsof het midi-noten zijn. Melodyne begon als stand-alone-programma, maar tegenwoordig kun je de software ook binnen je DAW gebruiken als plugin. Echt real-time is het nog niet.

Zynaptiq Pitchmap is een remix-tool waarmee je een compleet nummer in realtime kunt bewerken. Je kunt bijvoorbeeld melodieën en harmonieën aanpassen terwijl de muziek speelt. Behoorlijk zwaar voor je processor, maar dan heb je ook wat.

Ben jij een dankbare pitchcorrectie-gebruiker? Of vind je het allemaal maar valsspelerij? Deel het hieronder in de comments!

Zie ook

» Pitchcorrectie-plugins
» Alle effect-plugins
» DAW-software
» Studiomicrofoons
» USB-microfoons
» Alle Studio & Recording-producten

» Loudness War: hoe hard is hard genoeg?
» Zang-opnames mixen in 5 stappen
» Zo kun je een microfoon aansluiten op de computer
» Hoe klink ik als… ABBA?
» Automation in een DAW: wat het is en hoe je het gebruikt
» FL Studio voor beginners: hoe werkt het?
» Mixen met koptelefoon – (On)verstandig?
» Waarom artiesten ghost producers gebruiken
» Mixen & masteren van muziek – Leer het hier!
» Opnames maken – Alles over recording
» Songwriter-advies: je demo opnemen in een studio
» Stereo mixen in 3D: diepte creëren met twee speakers
» Hoe kun je doorbreken als producer?
» Wat is de beste DAW-software voor mij?

Stefan | Bax Music

Stefan werkt sinds 2015 bij Bax Music. In zijn vrije tijd is hij regelmatig in de weer met allerlei studio-apparatuur zoals microfoons, compressors en equalizers. En als hij aan het werk is trouwens ook. Verder is hij ook vaak op het podium te vinden, maar dan als drummer.

Must-have plug-ins voor je productie Er staat ‘Proposition 65’ op mijn muziekinstrument – Moet ik me zorgen maken? Zingen met vibrato Moderne pop vocals produceren – Gebruik deze 3 technieken AI en muziekproductie Zingen met en zonder compressie