Singer-songwriter opnemen – Zo doet een geluidstechnicus dat
Gepubliceerd op vrijdag 22 oktober 2021
Een singer-songwriter opnemen, hoe moeilijk kan het zijn? Gewoon één, hooguit twee microfoons neerzetten en op record drukken, toch? Zo eenvoudig is het dus niet. Gebruik je één microfoon? Hoe hou je dan controle over de balans? Gebruik je twee microfoons? Slim! Maar hoe voorkom je dan faseproblemen? Onder het begrip ‘singer-songwriter’ kun je natuurlijk van alles verstaan, maar in dit artikel richt ik me op het opnemen van zang en akoestische gitaar.
De technieken die hieronder aan bod komen, zijn ook te gebruiken voor het uitversterken van singer-songwriters.
Niet één voor één opnemen
Bij singer-songwriters is het gitaarspel en de zang vaak zodanig met elkaar verweven dat gitaar en zang één voor één opnemen geen optie is. De artiest moet dus feilloos zingen en gitaarspelen tegelijk. Van de producer/engineer wordt een knap staaltje microfoontechniek verwacht om dit samenspel zo goed mogelijk op ‘band’ te krijgen.
Gitaar/zang-opname maken met één microfoon
- Microfoon: met één microfoon kom je op zich een heel eind. Het ligt voor de hand om een cardioïde grootmembraan condensatormicrofoon te gebruiken. Hiermee bestrijk je het volledige frequentiegebied en de cardioïde richtingskarakteristiek geeft je de mogelijkheid om te spelen met de balans.
- Afstand: omdat je zowel de stem als de gitaar hiermee wilt opnemen kun je de microfoon niet heel dichtbij zetten. Een goed uitgangspunt is om de microfoon ongeveer ter hoogte van de mond van de artiest te zetten op ongeveer 40 cm afstand.
- Positie: als je een grootmembraan condensatormicrofoon gebruikt, kun je hem het beste ondersteboven hangen. Elke microfoon heeft namelijk een ‘body’ en als deze tussen het membraan en de geluidsbron wordt geplaatst, gaat dat ten koste van de helderheid van de opname.
- Balans: de balans tussen zang en gitaar maak je door de microfoon meer of minder omlaag, op de gitaar te richten. Het is heel belangrijk dat de balans goed is als je gaat opnemen, want achteraf kun je hier niets meer aan veranderen.
- Nadeel: een nadeel van deze aanpak is dat de microfoon vrij ver weg staat. Als een microfoon ver van de geluidsbron staat, dan klinkt het meestal ook zo en dat terwijl een singer-songwriter productie vaak juist vraagt om een intieme sound.
» Grootmembraan-condensatormicrofoons
Afbeelding 1 – Zang en gitaar opnemen met één microfoon:
Gitaar en zang opnemen met twee microfoons
Door de stem en de gitaar ieder hun eigen microfoon te geven krijg je veel meer controle over de balans en kun je de zang en de gitaar voorzien van hun eigen eq- en compressie-instellingen. Bovendien kun je de microfoons veel dichterbij zetten, voor een intiemer geluid. Ook in dit scenario worden meestal grootmembraan-condensatormicrofoons gebruikt. Alhoewel een kleinmembraan-condensatormicrofoon net wat meer detail van de akoestische gitaar zal registreren. Ribbon-microfoons werken ook fantastisch. Ze klinken een stuk donkerder dan condensatormicrofoons, maar niet minder gedetailleerd.
» Grootmembraan-condensatormicrofoons (zang en gitaar)
» Kleinmembraan-condensatormicrofoon (gitaar)
» Ribbon-microfoons (zang en gitaar)
Nadeel: overspraak
Voor deze oplossing krijgen we alleen wel weer een probleem terug. Bij beide microfoons zul je namelijk te maken krijgen met overspraak; de zangmicrofoon pikt ook een beetje gitaar op en de gitaarmicrofoon een beetje zang. Als je de zangoverspraak van de gitaarmicrofoon tegelijk afspeelt met de zangmicrofoon kan dit raar hol gaan klinken. Dat geldt voor de gitaaroverspraak en de gitaarmicrofoon natuurlijk ook. Dit rare holle geluid wordt ook wel het kamfilter-effect genoemd (zie ook het infoblokje hieronder). Het is dus belangrijk dat je overspraak zoveel mogelijk voorkomt. Dit kun je doen met een combinatie van de volgende technieken:
- Kies microfoons met een supercardioïde of hypercardioïde richtingskarakteristiek. Geluid van voren pikken ze luid en duidelijk op, maar voor geluid van schuin opzij zijn ze vrijwel helemaal doof. Een supercardioïde zangmicrofoon kun je dus makkelijk zo richten dat de ‘dove’ kant gericht is op de gitaar. Voor de gitaarmicrofoon geldt natuurlijk het omgekeerde.
- Gebruik de 3:1 regel (afbeelding 2) bij het plaatsen van de microfoons (zie het infoblokje hieronder). Om faseproblemen bij opnames met twee of meer microfoons te voorkomen, kun je de microfoons het beste redelijk ver bij elkaar vandaan zetten. In de praktijk zal dat bij een singer-songwriter niet eenvoudig zijn, omdat je de microfoons al gauw 30 cm uit elkaar moet zetten om aan die regel te voldoen.
- In plaats van de 3:1 te gebruiken, kun je de microfoons ook juist tegen elkaar aan zetten (afbeelding 3). Je zet beide microfoons ongeveer op dezelfde plek als bij de methode met één microfoon, of misschien iets lager. De zangmicrofoon richt je naar boven en de gitaarmicrofoon richt je naar beneden. Eigenlijk als een X-Y- of Blumlein-opstelling, maar dan op zijn kant. Al het geluid komt nu tegelijk aan bij beide microfoons en is dus ‘in fase’. Daardoor zal het geen kamfilter effect veroorzaken.
- Je kunt voor de gitaar een pick-up gebruiken in plaats van een microfoon. Op die manier heb je geen overspraak van de zang. Dit klinkt misschien als een perfecte oplossing, maar in werkelijkheid klinkt een akoestische gitaar via een pick-up meestal vrij dun en kaal. Bij het uitversterken van een akoestische gitaar tijdens een optreden wegen de praktische voordelen van een pick-up vaak zwaarder dan de mooiere sound van een microfoon. Je hebt met een pick-up veel minder snel last van feedback en de artiest heeft meer bewegingsvrijheid.
» Elektrisch-akoestische gitaren
» Externe pickups
Afbeelding 2 – Zang en gitaar opnemen met twee microfoon volgens de 3:1 regel:
Afbeelding 3 – Zang en gitaar opnemen met twee microfoons tegen elkaar aan:
Kamfilter-effect
Als een geluid om wat voor reden dan ook dubbel wordt opgenomen en wordt afgespeeld, dan wordt dit geluid in zijn geheel harder, omdat alle golfjes dezelfde kant op wijzen en dus bij elkaar optellen. Geen probleem, zou je denken. Maar… is een van de twee versies een klein beetje vertraagd, dan vallen de golfjes slechts gedeeltelijk samen. Op een hoop plekken in het frequentiespectrum wijzen ze daardoor juist in tegengestelde richting, waardoor er een gat ontstaat. In een frequency analyzer zijn die gaten duidelijk herkenbaar. Met een beetje inbeeldingsvermogen lijkt dat beeld op een kam. Vandaar de naam ‘kamfilter’.
3:1 regel bij opnames met meerdere microfoons
Deze regel is een goed uitgangspunt als je gaat opnemen met twee of meer microfoons. De 3:1 regel stelt dat de afstand tussen de microfoons minstens drie keer zo groot moet zijn als de afstand tussen de microfoons en hun geluidsbronnen. Dit houdt dus in dat je iedere microfoon zo ver mogelijk van de instrumenten vandaan plaatst die ze niet moeten oppikken. Hoe groter de afstand, hoe zachter de bron wordt opgepikt. Door de microfoons ver uit elkaar te plaatsen, verklein je ook de ‘faserelatie’. De golfjes die je in je DAW ziet ontstaan tijdens de opname zullen minder op elkaar lijken, waardoor de twee opnames elkaar niet meer gedeeltelijk zullen uitdoven bij een kleine vertraging.
Ook voor zang + ander instrument!
Hoewel ik het in dit artikel had over zang en gitaar, zijn deze technieken en principes ook prima toe te passen bij andere instrumenten, zoals zang + piano of zang + accordeon.
Heb jij het opnemen van singer-songwriters helemaal onder de knie? Deel jouw skills dan in de comments!
Belangrijke mededeling
Zie ook
» Grootmembraan-condensatormicrofoons
» Kleinmembraan-condensatormicrofoon
» Ribbon-microfoons
» Microfoonstatieven
» Elektrisch-akoestische gitaren
» Externe pickups
» Voetpercussie: drummen zonder handen – Doe het zelf!
» Opnemen met microfoon? Breng de signal chain in kaart!
» Hoe hard moet ik geluid opnemen?
» Overspraak in geluidsopnames? Zo voorkom je ‘mic bleed’
» Zo kun je een microfoon aansluiten op de computer
» Fantoomvoeding nodig? Hier moet je op letten
» Hoe je een koor moet opnemen
» Fase-problemen in de studio: zo kun je ze oplossen of voorkomen
» Hoe neem ik een piano op?
» Microfoon-opstellingen bij stereo-opnames
» Drums opnemen: een vak apart
Stefan werkt sinds 2015 bij Bax Music. In zijn vrije tijd is hij regelmatig in de weer met allerlei studio-apparatuur zoals microfoons, compressors en equalizers. En als hij aan het werk is trouwens ook. Verder is hij ook vaak op het podium te vinden, maar dan als drummer.
Ik probeer al heel lang mijn Martin D-41 op te nemen met een Neumann KM 184 op mijn Tascam 24 SD ( bij jullie gekocht!). Prachtig geluid, maar als ik slaggitaar speel met het G-akkoord bromt het geluid. Ik heb al talloze experimenten met EQ gedaan, maar het lukt steeds niet; de lage snaren klinken nog steeds overstuurd. Dank voor het sturen van een oplossing naar mijn emailadres! Vriendelijke groet, Paul Fernée
Weet je zeker dat het signaal correct ingestuurd wordt? Dus, niet te luid, zodat dit overstuurt?
Ik zou het proberen met een audio interface. Deze methode geeft de beste resultaten. Probeer er desnoods even eentje te lenen en doe de test nog een keer.
Mocht het issue hiermee nog niet worden opgelost dan denk ik dat het probleem ligt bij de microfoon – hoewel het typisch is dat het enkel lijkt te gebeuren bij bepaalde frequenties.
Ik raad je aan een Focusrite Scarlett Solo te proberen of (nog beter) een Universal Audio Volt 1 interface.
Hoe krijg ik de scherpe klank van mijn gitaar (Martin) weg bij opname via Interface op GarageBand?
Alle tips welkom
Dank
Peter
Een kleine aanpassing in de microfoonplaatsing kan wonderen doen. De scherpe klank is waarschijnlijk afkomstig van de hoogste snaren. Je zou de microfoon wat hoger kunnen zetten zodat hij meer gericht is op de lage E en A snaar. Zorg er ook voor dat je niet pal naast en muur of raam zit. Door reflecties kan een opname ook dun gaan klinken.
Als de opnames al gemaakt zijn en je wilt de scherpe randjes eraf halen dan kun je dat doen met een equalizer. Als het een specifieke toon is die de scherpe klank veroorzaakt dan kun je die toon opzoeken en met een smalle cut zachter maken. Als het geheel gewoon wat schril klinkt dan kun je het wat ronder laten klinken door met een high shelf de hoge frequenties wat terug te schroeven. Je zou ook een de-esser kunnen gebruiken. Het voordeel hiervan is dat hij alleen scherpe kalnken weghaalt als het nodig is, de rest laat hij in tact.