Vraag je je ook wel eens af hoe het kan dat in sommige muziek-producties de band of artiest in je huiskamer lijkt te staan? De zanger staat pal voor je, de drummer en bassist staan daarachter, en gitaar en synthesizer lijken zich buiten de speakers te bevinden. Hoe creëert een geluidstechnicus dat gevoel van diepte, hoogte en breedte met slechts twee speakers? In dit artikel leg ik uit hoe je zelf een stereo-mix meer 3D maakt met DAW-tools als pan, chorus, doubler, reverb en EQ. Ofwel, alles over de kracht van ruimtelijke suggestie bij het mixen van audio!

Stereo mixen in 3D: creëer diepte, hoogte en breedte met twee speakers

Pan(orama)

De makkelijkste manier om breedte te creëren in je mix is door gebruik te maken van je ‘pan’ knoppen. Dit staat voor ‘panorama’. Hiermee kun je het signaal naar de linker of rechter speaker sturen, of ergens ertussenin. Een signaal dat in het midden ‘gepand’ is, lijkt bij een goede speakerset tussen de speakers in te zweven. Dit fenomeen wordt heel toepasselijk ‘phantom center’ genoemd. Instrumenten met veel laag, zoals kick en bas, worden vrijwel altijd in het midden gelaten. Het weergeven van lage frequenties vraagt veel van je speakers en daarom worden de lage tonen gelijk verdeeld over links en rechts. Bovendien kunnen onze oren amper de richting bepalen van lage tonen. Ook instrumenten die een sleutelrol spelen, zoals lead-zang en lead-gitaar, staan meestal in het midden. De ondersteunende instrumenten kun je meer naar links en rechts pannen. Houd wel de totaalbalans tussen links en rechts goed in de gaten. Daarnaast is het belangrijk dat je regelmatig controleert hoe het geheel klinkt in mono. Instrumenten die extreem naar één kant zijn gepand willen bijvoorbeeld nog wel eens verdwijnen als je de mix in mono beluistert.

Stereo faken

Individuele instrumenten en vocalen kun je ook meer breedte geven door ze twee keer op te nemen en de opnames uit elkaar te pannen. Dit is een heel populaire techniek voor gitaar en zang. Minimale verschillen in timing en toonhoogte zorgen namelijk voor een ruimtelijk effect. Ben je net zo lui als ik en heb je geen zin om alles twee keer op te nemen, dan kun je ook gebruikmaken van een ‘chorus’- of ‘doubler’-effect. Deze effecten maken een kopie van je opname en voegen een schommeling in toonhoogte en timing toe. Een andere manier om van een mono-signaal een stereo-signaal te ‘faken’ is met een equalizer. Kopieer de track en pan de tracks uit elkaar. Maak op de linker track een paar pieken en dalen in de frequentierespons met een equalizer. Beperk je hier tot frequenties tussen ongeveer 400 Hz en 2 KHz. Zet op de rechter track ook een EQ, maar dan met gespiegelde instellingen. Waar op de linker track een dal zit, maak je dus op de rechter track een piek en vice versa. Er zijn ook plugins die dit doen.

Diepte

Bij het creëren van diepte in een mix gaat het vooral om suggestie. Je speakers staan immers naast elkaar en niet achter elkaar. We kunnen hier een hoop leren van hoe we geluid ervaren in het dagelijks leven. Volume en timbre (klankkleur) spelen hier een heel grote rol. Zo klinkt een geluid dichterbij als het hard in de mix staat. Je kunt ook diepte creëren door het ene geluid helderder te maken dan het andere. Dit werkt heel goed met lead-zang en achtergrondzang. Hetzelfde geldt voor ‘volle‘ en ‘dunne‘ geluiden. Het beste is trouwens om je bij de opnames al bewust te zijn van de plek die je een instrument wilt geven. Als je de microfoon verder weg zet, klinkt het ook meestal verder weg.

Reverb en Delay

Iets anders waar onze oren veel diepte-informatie uit halen, is akoestiek. Dat kan de natuurlijke akoestiek van de opnameruimte zijn, maar je hebt in je DAW ook de mogelijkheid om akoestiek na te bootsen met reverb en delay. Je kunt stellen dat deze effecten een instrument simpelweg verder weg laat klinken, maar dit kunnen we nog wel iets verder nuanceren. Reverbs hebben vaak een pre-delay. Hiermee kun je de reverb iets later laten beginnen. Zo klinkt het instrument nog vrij dichtbij, maar wel met een grote ruimte erachter. Een ander interessant verschijnsel is dat een instrument met een smalle reverb/delay (dus met weinig verschil tussen links en rechts) of zelfs een mono reverb/delay verder weg lijkt te staan dan wanneer je een breed effect gebruikt.

Hoogte

Om hoogte te creëren moeten we wederom gebruikmaken van suggestie. Heldere geluiden met veel content boven de 10 KHz lijken meer van boven te komen en doffe geluiden met veel content onder de 80 Hz lijken juist van onderen te komen. Om dit te verklaren, nemen we even plaats in het biologielokaal. Het verschil tussen boven en onder kunnen we, net als het verschil tussen voor en achter, horen dankzij onze oorschelpen. Onze oorschelpen kleuren het inkomende geluid afhankelijk van de hoek waaronder het geluid onze oren bereikt. Onze hersenen kunnen hieruit opmaken uit welke richting het geluid komt. Door zowel elementen met voldoende laag als elementen met veel hoog in je productie te verwerken, wek je de indruk dat instrumenten ook op de verticale as een plek innemen.

Heb jij je eigen signature moves ontwikkeld om je productie meer 3D te laten klinken? Deel ze hieronder!

» Mix als de pro’s met Mid/Side Processing
» Waarom mixen in mono het geheim is tot een betere mix
» 5 manieren om je mix harder te laten klinken
» Zang-opnames mixen in 5 stappen
» Mixen met een mix bus
» Wat is een equalizer en waarom gebruik je hem?
» Hoe neem je zelf een goed klinkende demo op?
» Microfoon-opstellingen bij stereo-opnames
» Zelf muziek masteren: 5 tips om je op weg te helpen
» Compressors, wat zijn het en hoe gebruik je ze?
» DAW-plugins – wat zijn het en wat kun je ermee?
» Wat is de beste DAW-software voor mij?

» DAW-software
» Effect-plugins
» USB-microfoons
» Alle Studio & Recording-producten

Microfoon-opstellingen bij stereo-opnamesMicrofoon-opstellingen bij stereo-opnames Low end mixen - Hoe je een vol, punchy laag krijgtLow end mixen – Hoe je een vol, punchy laag krijgt Mixen met inserts en aux sends Hoe je een koor moet opnemenHoe je een koor moet opnemen Mixen met koptelefoon - (On)verstandig?Mixen met koptelefoon – (On)verstandig? Mix als de pro’s met Mid/Side ProcessingMix als de pro’s met Mid/Side Processing
2 reacties
  1. Dave schreef:
    19 november 2023 om 13:33

    Hebben jullie ook apparaten of plugins om geluid meer 3D te positioneren? Zoals vroeger met Qsound opnames van madonna en roger waters, waarbij het geluid zelfs om je heen kan klinken met 2 stereospeakers?

    Beantwoorden
Laat een reactie achter