Subwoofer in je studio – Wanneer (niet) en hoe

Wil je de allerdiepste bas-klanken horen (en voelen), maar krijgen je huidige studiomonitor-speakers dit niet voor elkaar? Of merk je dat jouw muziekproducties juist veel te veel lage tonen hebben wanneer je ze in een andere ruimte beluistert? In plaats van nieuwe, grotere monitor-speakers zou je ook kunnen overwegen om een subwoofer in de studio te plaatsen. Lees verder om erachter te komen of zo’n sub een goede investering is en hoe je deze het beste plaatst en instelt.

• Sub wat?
• De diepte in met 808’s en Godzilla
• Eerst de akoestiek checken
• Taakverdeling tussen nearfields en subwoofer
• Plaatsing van een subwoofer
• Eén subwoofer of twee?
• Zie ook

Sub wat?

Als je dit blog hebt opengeklikt, hoef ik je waarschijnlijk niet meer uit te leggen dat een subwoofer een lage-tonen-speaker is die je kunt gebruiken als aanvulling op je normale ‘nearfield’-monitoren. De meeste nearfield studio-monitoren gaan niet veel lager dan 45 Hz, dus voor dat laatste stukje naar de 20 Hz kunnen ze wel wat hulp gebruiken. Twee nearfield-speakers gecombineerd met een subwoofer wordt ook wel een 2.1-systeem genoemd. De ‘2’ staat voor de twee nearfields (in deze context ook wel satellieten genoemd) en de ‘.1’ staat voor de subwoofer. Een 2.1-systeem is een compacte en betaalbare manier om je monitoren ‘full range’ te maken.

De diepte in met 808’s en Godzilla

Dat nearfield-monitoren meestal niet lager gaan dan 45 Hz, is niet voor niets. Meestal is dit namelijk ruim voldoende: weinig luisteraars beschikken over een full range geluidssysteem. Als je echter wilt weten hoe je mix klinkt in een bioscoop of in een club, dan tellen die onderste frequenties wel degelijk mee. Een ander, minder bekend voordeel is dat je de prestaties van je nearfield-monitoren flink kunt verbeteren met een subwoofer. Als de subwoofer de frequenties tussen de 20 en 80 Hz voor zijn rekening neemt, kunnen je nearfields zich bezighouden met de midden- en hoge frequenties. Een subwoofer is dus niet alleen interessant voor EDM- en hiphop-producers.

Eerst de akoestiek checken

Als je met je huidige nearfield-monitoren te weinig laag hoort, kan dit ook aan de akoestiek van je ruimte liggen. Hier kun je eenvoudig achter komen. Zet maar eens een track op waarvan je weet dat er behoorlijk wat laag in zit en maak een wandelingetje door je studio. Als je op bepaalde plekken veel laag hoort, in de hoeken bijvoorbeeld, betekent dit dat je speakers deze frequenties wel degelijk kunnen weergeven! Dus voor je aan een subwoofer begint, kun je beter eerst de akoestiek van je ruimte onder handen nemen met de nodige bass traps en absorbers. Een andere reden om de akoestiek te checken is dat je zult merken dat het in kleine ruimtes heel moeilijk is om het laag onder controle te krijgen. Dat is lastig, want je bent in een geluidsstudio juist op zoek naar een zo neutraal mogelijk geluid, en een subwoofer zal in een kleine ruimte de eventuele bas-problemen alleen maar erger maken. In dat geval kun je de laagste regionen van je mix beter af en toe monitoren met een hoofdtelefoon of met een Subpac. Een Subpac is een apparaat dat de laagste frequenties van je track omzet in voelbare trillingen. Je kunt hem dragen als een rugtas of je kunt hem aan je stoel bevestigen.

Taakverdeling tussen nearfields en subwoofer

Een subwoofer integreren in je monitor setup is niet zo eenvoudig als het lijkt. Het frequentiebereik van je sub moet namelijk precies aansluiten bij je nearfields. Hiervoor hebben de meeste actieve subs een ingebouwde crossover. Hiermee bepaal je welk deel van het frequentiespectrum je naar je nearfields stuurt en welk deel naar je sub. Gelukkig bieden veel speaker-fabrikanten bij hun nearfield-series gelukkig ook een bijpassende subwoofer aan. In de handleiding van die speakers staat precies hoe je de modellen op elkaar afstemt.

Plaatsing van een subwoofer

Net als bij nearfield-speakers kan het enorm uitmaken waar je je subwoofer neerzet. Over het algemeen kun je stellen dat je een sub beter niet in een hoek zet. Zet je hem wel in een hoek, dan krijg je weliswaar een hoop extra laag cadeau, maar helaas niet van het strakke, gedefinieerde soort. Het is ook aan te raden om je sub niet in het midden tussen twee muren in te zetten en al helemaal niet in het midden van je ruimte. Hier zijn de akoestische afwijkingen van je ruimte het sterkst. En nee, het is niet erg dat de sub hierdoor niet mooi in het midden staat, want het menselijk gehoor kan bij zulke lage tonen toch niet bepalen uit welke richting ze komen (straks meer daarover). Verder is het belangrijk dat je de subwoofer op één lijn met je nearfields plaatst om ervoor te zorgen dat het geluid van de nearfields en sub tegelijk je oren bereikt. En als je merkt dat er rond het crossover-punt een hap uit het frequentiespectrum ontbreekt, dan kan het helpen om de polariteit van je subwoofer om te draaien. De meeste subs hebben hiervoor een schakelaar met de aanduiding ‘phase’ of ‘180’.

Ter illustratie

Hieronder ter verduidelijking enkele illustraties. Het ovaaltje in het midden ben jij, de twee blokjes zijn de nearfield-speakers.

Afbeelding 1: om de aankomsttijd van het geluid gelijk te krijgen met je nearfield-speakers, kun je de subwoofer het beste ongeveer op dezelfde lijn als de nearfields plaatsen.

Afbeelding 2: precies midden tussen twee muren zijn akoestische afwijkingen het sterkst. Op deze lijnen kun je dus beter geen subwoofer plaatsen. 

Afbeelding 3: lage tonen worden heel erg versterkt in hoeken. Ook daar kun je dus beter geen subwoofer zetten.

Eén subwoofer of twee?

Van frequenties onder de 100 Hz kan het menselijk gehoor niet waarnemen waar ze vandaan komen. Daarom zie je meestal maar één subwoofer staan in een studio-setup, en niet twee. Met andere woorden, een tweede subwoofer zal niets bijdragen aan het stereobeeld. Sterker nog, wanneer je merkt dat je wél de richting kunt bepalen van het subwoofer-geluid, is er een probleem! Het kan zijn dat de crossover staat ingesteld op een vrij hoge frequentie. In dit geval produceert je subwoofer tonen die hoog genoeg zijn om de richting ervan te kunnen bepalen. Het kan ook zijn dat je sub overstuurt. De boventonen als gevolg van deze harmonische vervorming liggen dan waarschijnlijk in het frequentiegebied waarvan we de richting kunnen bepalen, ofwel ergens vanaf 100 Hz. Een reden om wél twee subwoofers te kopen, is om akoestische problemen te spreiden. Als alle lage frequenties van één plek in je ruimte afkomstig zijn, zullen de akoestische problemen die verbonden zijn aan die plek vrij sterk aanwezig zijn. Met een linker en rechter subwoofer zul je dus een gelijkmatiger basweergave hebben.

Worstel je met het laag in je studio? Of heb je juist alles perfect onder controle? Deel het hieronder in de comments!

Zie ook

» Studio-subwoofers
» Nearfield-monitoren
» Studiomonitor-controllers
» Studiomonitor-statieven
» Studiomonitor-isolatie
» Audiobekabeling
» Alle Studio & Recording-producten

» Wat is de beste monitor controller voor mij?
» Wat zijn de beste akoestische studio-producten voor mij?
» Wat is de beste studiomonitor voor mij?

» Automation in een DAW: wat het is en hoe je het gebruikt
» Brom, en hoe ik het voorkom
» Mixen met koptelefoon – (On)verstandig?
» Mixen & masteren van muziek – Leer het hier!
» Opnames maken – Alles over recording
» 5 manieren om je mix harder te laten klinken
» Fase-problemen in de studio: zo kun je ze oplossen of voorkomen
» Hoe kun je doorbreken als producer?
» Wat is een equalizer en waarom gebruik je hem?
» Zang-opnames mixen in 5 stappen
» Haal alles uit je studiomonitors met absorbers en diffusers

Stefan | Bax Music

Stefan werkt sinds 2015 bij Bax Music. In zijn vrije tijd is hij regelmatig in de weer met allerlei studio-apparatuur zoals microfoons, compressors en equalizers. En als hij aan het werk is trouwens ook. Verder is hij ook vaak op het podium te vinden, maar dan als drummer.

Plaatsing van studiomonitoren: waar op te letten Haal alles uit je studiomonitors met absorbers en diffusers Low end mixen – Hoe je een vol, punchy laag krijgt Van 2 luidsprekers naar volwaardige PA-speakerset Heb ik een versterker nodig voor studio-monitoren? Waarom mixen in mono het geheim is tot een betere mix