Wat zijn romplers en samplers?
Gepubliceerd op vrijdag 1 februari 2019
Gastblogger Freek Roffel van Freaky Studio neemt je mee in zijn tweede blog over geluidssynthese. Of het ontbreken daarvan. Om te begrijpen wat een rompler is, duiken we even diep in de historie en ontdekken dat oude technieken nog steeds de huidige muziek bepalen. En wat is eigenlijk het verschil tussen romplers en samplers?
Spijkers met Koppen
Bij een recente uitzending van Radio 2 zag ik op het podium iets moois, iets wits. Een Mellotron! De band had een moderne versie van iets dat uit begin jaren zestig stamt. Als ik Strawberry Fields van the Beatles noem, dan hoor je waarschijnlijk de fluitjes al, en de strings van Space Oddity van Bowie doen ook wel wat ehh… belletjes rinkelen. De lijst van Mellotron-gebruikers is eindeloos.
Sandra van Nieuwland tijdens de soundcheck met haar Mellotron (foto Freek Roffel)
Mellotron: knielen voor een bak violen
De behoefte was groot aan ‘echte’ instrumenten in de studio, waar net de meersporen-opnametechnieken mogelijk werden. Maar een heel orkest met strijkers huren voor twee maten muziek bleek omslachtig en men bedacht een list. Of beter, een lijst met 37 opnametapes. Wanneer je een toets indrukt bij een Mellotron, wordt een band, zoals een cassettebandje, afgespeeld dat na acht seconden stopt. Sla je een akkoord aan, dan gaan meerdere tapes lopen en je hoort een hele orkestbak spelen. Nadeeltje was wel dat je van de fabriek elke keer nieuwe klanken moest kopen omdat zelf opnemen niet mogelijk was.
Zet je geluid maar op de bank
Fairlight en E-mu begonnen eind jaren zeventig samplers te ontwikkelen waar je wél zelf geluiden mee kon opnemen en afspelen. Akai werd marktleider naast E-mu en al snel bleek dat floppies en cd-roms niet aan te slepen waren. Maar zelf samplen vergde veel geduld en tijd en bleek vaak ook lastig. Hierdoor verscheen bij elke muziekzaak een rek met schijfjes vol kant-en-klare ‘geluidsbanken’.
AKAI S1000PB (playback), de eerste rompler ooit?
Geluiden van de lopende band
Bij de introductie van de Roland D-50 werden samples gecombineerd met digitale synthese en hoorde je onder andere ‘natuurlijke instrumenten’, zoals piano’s. Korg ontwikkelde het Workstation, de M1, dat boordevol samples zat. Met deze instrumenten kan je zelf niet samplen, maar speel je een deel van het geheugen af: de rompler was een feit. Net als bij de tapes van de Mellotron. Geheugen was in de jaren 80 bovendien duur en het klonk nog niet echt superdeluxe. Inmiddels zijn romplers uitgerust met gigabytes aan werkgeheugen en samples, en is de benadering van de werkelijkheid griezelig echt te noemen. Voorbeelden zijn de Roland FA(ntom), Korg Kronos en Yamaha Montage. Ook in de plug-in-wereld zijn veel romplers te vinden, zoals die van Native Instruments, MOTU, Steinberg en Apple.
Waar komt de term rompler vandaan?
Een rompler is een rom player, oftewel een afspeelmogelijkheid van iets dat in read only memory geschreven staat. (Het woord rompler is mogelijk een samentrekking van ‘ROM’ en ‘sampler’.) Dus wél lezen maar niet schrijven (samplen). Is een rompler een synthesizer? Ja en nee. Je wekt geluid op met het apparaat en de meeste romplers hebben een batterij aan filters en andere dingen die je ook bij synthese nodig hebt. Andersom maken sommige synthesizers, zoals de PPG Wave en Waldorf Blofeld, gebruik van zogenaamde wavetables. Dit zijn korte samples die gebruikt worden als basis-golfvorm, maar deze zijn niet herkenbaar als het geluid van bijvoorbeeld een piano of snaredrum. Dergelijke apparaten zijn daarom geen samplers of romplers. Alleen de attack, het eerste deel van een geluid, wordt gebruikt en met extra synthese-mogelijkheden wordt de klank verder afgemaakt. Zo kan je dus gebruikmaken van het karakter van een bron maar daar hele andere dingen mee doen. Puristen zullen overigens roepen dat een synthesizer zelf de geluidsbron, de oscillator, moet opwekken, maar daar kan je jarenlang over discussiëren en dat gaan we niet doen, want we moeten muziek maken!
Vraag aan het lezerspubliek: is een sample van een Mellotron hetzelfde als het geluid van de Mellotron zelf? En waarom (niet)?
Zie ook
» Synthesizer: geschiedenis, soorten & tips
» Wat is sampling?
» Wat is de beste sampler voor mij?
» Wat zijn virtueel-analoge en hybride synthesizers?
» De meest gesamplede liedjes ooit
» DAW-plugins – wat zijn het en wat kun je ermee?
» Wat is de beste instrument-plugin voor mij?
» Wat is FM-synthese?
» Wat is de beste synthesizer voor mij?
» De analoge synthesizer revival
» Wat is het verschil tussen een keyboard en een synthesizer?
» Draaien ‘echte’ DJ’s digitaal of met vinyl?
» Modelling met audio-plugins: net zo goed als hardware?
» Samplers
» Instrument plugins
» Sample-collecties
» Synthesizers
Ik ben van mening, dat het neer komt, op dezelfde discussie, als bij zogenaamde Romplers. Ja, als men naar het principe kijkt en nee omdat de karakteristieken van een hardware mellotron gecombineerd met rand apparatuur zoals fx boxen een eigen unieke sound genereren. Overigens vind ik een Rompler een synth, als er oscillators inzitten, die aangesproken kunnen worden. Een Aces Virus TI maakt gebruik van digitale synthese, wat het mogelijk maakt, om van verschillende geluidstypen te kunnen selecteren en te bewerken. Dat maakt tal van modeling mogelijk.