Zo gebruik je MIDI Polyphonic Expression (MPE) in Ableton Live
Gepubliceerd op woensdag 21 juni 2023
Misschien zag je deze drie letters recent al eens in je ooghoek: MPE. Maar wat betekent het? En wat kun je ermee doen? MPE is een afkorting van MIDI Polyphonic Expression. Het is een uitbreiding van de MIDI-standaard en is bedoeld om dit protocol een flink stuk expressiever te maken. Gastblogger Hens Zimmerman legt uit wat de mogelijkheden zijn van MPE en hoe je het gebruikt in Ableton Live.
- MIDI-controllers en MPE: de mogelijkheden
- MPE in Ableton Live
- Modulatie
- MPE Control
- Conclusie
- Zie ook
MIDI-controllers en MPE: de mogelijkheden
Voor elke noot afzonderlijk – en dus ook tegelijkertijd als je een akkoord speelt! – ondersteunt MPE het volgende:
-
- Strike of Velocity (aanslaggevoeligheid)
- Glide of Note PB (zijwaartse modulatie)
- Slide (op- en neerwaartse modulatie)
- Press (drukgevoeligheid terwijl de toets ingedrukt is)
- Lift of Release Velocity (release-gevoeligheid)
Glide kan dan bijvoorbeeld ingezet worden als pitch-modulatie, maar dan voor iedere individuele noot. En Slide kan bijvoorbeeld als filter-modulatie worden gebruikt. Je kunt met MPE dus een akkoord spelen waarbij je de filter cutoff voor elke noot afzonderlijk in de tijd kunt variëren. Maar… niet elk keyboard of elke controller ondersteunt alle MPE-parameters. De Ableton Push 2 ondersteunt bijvoorbeeld wél Velocity en Press, maar geen Glide of Slide. Niettemin biedt dit al ongekende nieuwe mogelijkheden, zoals we zullen zien. Volledige MPE-ondersteuning vinden we bijvoorbeeld in de Keith McMillen K-Board Pro 4 of Roli Seaboard Rise. Er bestaan ook apps voor op je tablet of mobiel, zoals KB-1 Keyboard Suite van Kai Aras, waarmee je kunt spelen met Glide- en Slide-modulatie.
MPE in Ableton Live
De instrumenten in Ableton Live die momenteel (Live 11.1.5) MPE ondersteunen zijn:
- Sampler
- Simpler
- Wavetable
Afbeelding 1: Ableton Live MPE-ondersteuning
In afbeelding 1 zie je dat rechtsboven in deze instrumenten MPE staat om aan te geven dat deze daadwerkelijk MPE kunnen ontvangen en gebruiken. Naar verwachting zullen meer instrumenten in de toekomst MPE gaan ondersteunen. Omdat MPE-informatie voor elke afzonderlijke noot geregistreerd wordt, zie je MPE automation misschien niet direct daar waar je deze zou verwachten. Shift-Tab naar Clip View en klik op de derde tab, Note Expression. In afbeelding 2 zie je waar je die vindt.
Afbeelding 2: Note Expression in Ableton Live Clip View
Slide, Pressure, Velocity en Release Velocity hebben ieder hun eigen automation lane onder de MIDI note editor. Je kunt per modulatie-type de bijbehorende lane zichtbaar maken of verbergen met de controls linksonder. In afbeelding 3 zie je waar je die vindt.
Afbeelding 3: Controls om Slide, Pressure, Velocity en Release Velocity zichtbaar te maken.
De Glide-modulatie, die doorgaans voor pitch bends per noot zal worden gebruikt, vind je in de MIDI-editor. Het is belangrijk dat je Fold uitzet, anders blijft de Glide-automation onzichtbaar. In afbeelding 4 zie je hoe MPE Glide-modulatie bovenop elke noot zichtbaar wordt in de MIDI-editor.
Afbeelding 4: Glide automation, maar alleen als Fold uitstaat!
Alhoewel MPE-modulatie bedoeld is om live in te spelen, kun je al deze automation curves bewerken zoals je gewend bent in Ableton Live. Dat betekent dat je je eigen performances kunt verfijnen of aanvullen met bewegingen die onmogelijk uit te voeren zijn. Maar ook dat je voor elke noot MPE-data kunt tekenen, zelfs als je niet beschikt over een controller die MPE ondersteunt! Ook is het bijzonder aardig dat alle MPE-parameters die bij een noot horen mee worden gekopieerd of verplaatst, zodat je dezelfde modulatie eenvoudig kunt herhalen. In afbeelding 5 zie je hoe ik de MPE automation met de Ableton Live curve tool heb getekend en hoe deze zich herhaalt voor elke noot.
Afbeelding 5: Onmenselijk strakke MPE pitch dives, per noot gekopieerd.
Modulatie
Alles goed en wel, maar automation staat en valt natuurlijk bij wat je er vervolgens mee doet. Als voorbeeld maken we een MPE-instrument met Ableton Live’s Sampler, waarbij de drukgevoeligheid van de Ableton Push 2 gebruikt kan worden om voor elke noot de filter cutoff tijdens het spelen te beïnvloeden.
Afbeelding 6: Sampler instantie met een eenvoudige zaagtand sample
We beginnen met een track met het Sampler instrument. In eerste instantie komt er geen geluid uit, dus waar Drop Sample Here staat, slepen we een sample in. In het voorbeeld gebruik ik een eenvoudige zaagtand, maar elk geluid volstaat. Als het maar wat harmonischen bevat die we er weer uit kunnen filteren. Speel een paar noten op je Ableton Push 2 om er zeker van te zijn dat alles goed aangesloten is.
In de MIDI tab van Sampler vind je linksonder MPE Press Destination A. Kies hiervoor Filter Freq en zet MPE Press Amount A op 100. In afbeelding 7 zie je hoe dat er nu uit behoort te zien.
Afbeelding 7: Press modulatie voor Sampler Filter Freq.
We horen alleen nog niks van deze filter-modulatie. Logisch, want het filter staat standaard helemaal open. In afbeelding 8 zie je hoe ik het low pass filter wat gesloten heb, zodat de druk op de toetsen van de Ableton Push 2 het filter nog wat verder kan openen. Maar experimenteer vooral ook met andere filter-instellingen.
Afbeelding 8: Filter instellingen in Sampler. YMMV.
Speel nu wat noten met je MPE-drukgevoelige Sampler. Verander de druk één voor één in elke vinger terwijl je een akkoord speelt. Hoor je hoe de druk op een toets het filter verder opent? Misschien kom je tot de conclusie dat Sampler wel heel hard reageert op de druk op de toetsen. Dan kun je Press-modulatie (zie afbeelding 7) wat naar beneden draaien. Als je wat noten speelt en opneemt, kun je deze in Arrangement View terugvinden in de track van Sampler. Door te dubbelklikken op de MIDI-clip die je zojuist hebt opgenomen en naar de Note Expression tab te navigeren, kun je de Pressure automation zien. En eventueel verder editen! Als je trouwens MPE Glide (Note PB) automation voor iets anders wilt gebruiken dan de toonhoogte, vergeet dan niet dat rechts in de MIDI tab van Sampler (onder Range) ook de Note PB al invloed heeft op de toonhoogte. Die Range moet je dus eerst op 0 zetten als je wilt dat je Glide-bewegingen op een MPE-keyboard geen invloed meer hebben op de toonhoogte.
Afbeelding 9: Pressure automation in Note Expression tab
MPE Control
Tot slot nog een handige truc als je aftertouch wilt gebruiken in een instrument dat geen MPE ondersteunt. Als voorbeeld mappen we MPE polyfone aftertouch naar de filterfrequentie van Live’s Analog instrument. Zo vers uit de verpakking reageert Analog niet op druk die uitgeoefend wordt op de toetsen van de Push 2, anders dan note on en off natuurlijk. Zou het niet aardig zijn als we die Press-informatie toch zouden kunnen gebruiken? En dat kan! Niet in de volle zin van MPE, want daar is Analog (nog) niet geschikt voor. Maar we kunnen de Press-informatie omzetten naar MIDI Aftertouch en deze parameter mappen naar de filter-frequentie van Analog.
Als eerste inserten we een MPE Control effect voor Analog. Je vindt dit effect in Live 11 onder de MIDI Effects. Klap de settings van MPE Control uit met het kleine driehoekje onderin en activeer Press > AT. In afbeelding 10 zie je waar je MPE Control kunt vinden en hoe je de settings aanpast. Press > AT schakelt MPE poly pressure door naar monofone MIDI aftertouch.
Afbeelding 10: MPE Control schakelt Press door naar Aftertouch.
Maar we zijn er nog niet. We hebben nog een effect nodig dat Aftertouch mapt naar de filter-frequentie van Analog. Ableton Live 11 Suite wordt geleverd met een Expression Control effect. Je vindt het onder de Max for Live-categorie. Dit effect plaatsen we tussen MPE Control en Analog in. Om Aftertouch te mappen, klik je op de blauw Map-knop naast Aftertouch en vervolgens op Freq in Analog. Kies een aardig filter dat wederom niet helemaal open staat. Nu kun je aftertouch-druk uitoefenen op je Push-controller en hoor je dat terug in de filter-frequentie. Oké, het is niet polyfoon, maar toch een aardige hack om extra plezier te hebben van je Ableton Push 2, nietwaar?
Afbeelding 11: Aftertouch naar filter frequentie mappen met Max for Live Expression Control.
Conclusie
Hopelijk zie je allemaal nieuwe mogelijkheden op het gebied van MPE. Het is een van de grootste ontwikkelingen op het gebied van MIDI van de laatste tijd en vergroot de expressieve mogelijkheden van elektronische muziekinstrumenten enorm. Er zullen de komende tijd meer hardware-controllers op de markt komen die MPE in meerdere of mindere mate ondersteunen. Nu weet je hoe je hier gebruik van kunt maken. Veel plezier!
Zie ook
» Ableton Live
» Ableton Push 2
» MIDI-keyboards
» MIDI-controllers
» DAW-software
» Effect-plugins
» Instrument-plugins
» Alle Studio & Recording-producten
» Mixen & masteren van muziek – Leer het hier!
» Ableton Note – Leer werken met dit muzikale kladblok
» Arrangement templates in Ableton Live: kopiëren = inspireren
» Live editen in Ableton Live in 7 stappen
» Menselijkheid en variatie in Ableton Live
» Sneller en intuïtiever mixen met een mix template
» Moderne pop vocals produceren – Gebruik deze 3 technieken
» Muziek produceren op de iPad – Kan dat wel?
» Hoe verkoop je een beat?
» Hoe je als ghost producer kapitaal voor je carrière kan maken
» 5 redenen waarom je nog geen fulltime producer bent
» Low end mixen – Hoe je een vol, punchy laag krijgt
» Mixen met koptelefoon – (On)verstandig?
» Mixen & masteren van muziek – Leer het hier!
» Opnames maken – Alles over recording
Ableton Note – Leer werken met dit muzikale kladblok
Live editen in Ableton Live in 7 stappen
Automation in een DAW: wat het is en hoe je het gebruikt
Menselijkheid en variatie in Ableton Live
Live coding in Ableton Live – Verrassend expressief
Akkoorden ontdekken in Ableton Live – Gebruik deze tools!
Nog geen reacties...