Zingen en spelen tegelijk – Ook jij kan het leren!

Zingen en gitaar spelen tegelijk, pianospelen en zingen, of een andere combinatie van vocalen met een muziekinstrument… het is allemaal multitasken op hoog niveau. Voor sommige muzikanten is de gedachte daaraan een nachtmerrie. Toch is het te leren! Stel jezelf twee vragen: 1) Kan ik zingen? en 2) Kan ik een instrument bespelen? Is dat allebei ‘ja’, dan kun je die twee dingen ook gelijktijdig. Het is een kwestie van oefenen, oefenen, oefenen en vooral: apart oefenen.

(foto door Gerard Burgers)

• Eerst de instrumentale basis
• A capella oefenen
• Strakke groove
• Waar ligt je aandacht?
• Microfoontechniek
• Afwisseling
• Over Carola

Eerst de instrumentale basis

Iemand die kan beamen hoe moeilijk het is om te multitasken tijdens het musiceren is zangcoach Carola Orye. Ze begeleidt jongeren in het schrijfproces en leert hen hoe je dit zowel vocaal als instrumentaal kan vertolken. “Wanneer je verschillende skills wilt combineren, wordt pas duidelijk hoe moeilijk het is om in je hoofd een verdeling te maken tussen je stem en je handen en/of voeten… zonder dat het publiek daar iets van merkt! De meeste luisteraars zijn niet bezig met de technische kant van de ervaring en splitsen de muziek dan ook niet op in hun hoofd. Ze horen één blok van klanken.” Het is dus aan jou, als muzikant, om alle delen zodanig samen te brengen dat ze klinken als een geslaagd geheel. Denk bijvoorbeeld aan het oefenen van een klassiek stuk voor piano. Vaak gaan de linker- en rechterhand elk hun eigen weg, maar wanneer je het stuk beluistert, hoor je vaak niet welke noot door welke hand wordt gespeeld. En bij de spelende vocalist is het net zo, vindt Carola: “Je moet elke kant van het verhaal eerst afzonderlijk instuderen. Pas wanneer dit vlekkeloos gaat, kun je je wagen aan het samenspel. Vooral het spelen op je instrument moet een automatisme worden, want de subtiele nuances en fraseringen zullen zich voornamelijk in de zang bevinden. Je kan dit het best oefenen door het nummer eindeloos te spelen terwijl je de zang alleen ‘in je hoofd laat meelopen’. Neem de begeleiding op met je computer of smartphone en beluister het aandachtig: heb je een solide basis? Zit de dynamiek goed en komen alle noten goed door? Indien je last hebt van te grote temposchommelingen, valt het aan te raden om met een metronoom of metroonom-app te oefenen, liefst met een ‘tap tempo’-functie. Met tap tempo kun je puur gevoelsmatig het gewenste tempo bepalen.”

A capella oefenen

“Wanneer de instrumentale basis is goedgekeurd, kun je aan de slag met je vocalen,” vertelt Carola. “Het is eerst belangrijk dat je gaat meezingen met je opgenomen begeleiding. Zo kun je je concentreren op je stemtechniek en ademsteun zonder dat je wordt afgeleid door allerlei andere hindernissen. Daarnaast geeft het je de kans om je begeleiding aan te passen. Een begeleiding kan namelijk best oké klinken zonder zang, maar toch minder geschikt zijn wanneer je erover gaat zingen.” Zodra het zingen over je opgenomen begeleiding aardig begint te lukken, kun je aan de slag met alleen je vocalen. “Het spreekt voor zich dat niet iedereen een absoluut gehoor heeft en dus rechtstreeks de goede aanzet kan vinden”, geeft Carola aan. “Zoek dus eerst de juiste toon op je instrument en zing dan het nummer a capella met de begeleiding in je hoofd spelend. Je kan op verschillende momenten in het nummer even stoppen en controleren met je instrument of je nog steeds op de juiste toonhoogte zit. Besteed aandacht aan de details. Print je songtekst uit en onderstreep waar je klemtonen liggen, welke woorden je stipt of juist laidback gaat zingen, plus eventuele stemmodi, en geheugensteuntjes qua ademhaling. Zo onaantrekkelijk als een papier met teksten en aantekeningen is op het podium, zo nuttig is dit tijdens het oefenproces.”

Nick Schilder (foto: Gerard Burgers)

Strakke groove

Ook ritme is een van de elementen die het combineren van zingen en spelen bemoeilijkt. Carola: “Je begeleiding zorgt meestal voor de groove, terwijl de zanglijnen vrijer door je nummer zwieren. Om ervoor te zorgen dat je groove strak en standvastig is tijdens het zingen zonder dat je stem daar last van heeft, kun je je voorbereiden met behulp van klapoefeningen. Zorg ervoor dat je metronoom op het juiste tempo is ingesteld en begin met één klap per tel terwijl je het nummer a capella zingt. Probeer erop te letten dat het klappen perfect gelijkloopt met de metronoom. Ook dit neem je op. Zo kun je luisteren in welke delen van het nummer je de neiging had om te versnellen of vertragen, of waar de aandacht voor het klappen je vocalen op één of andere manier negatief beïnvloedde. Wanneer dit vertrouwd aanvoelt en je zang onafhankelijk van je klappen in orde is, kun je de ritmes van het klappatroon stap voor stap ingewikkelder maken. Switch naar achtsten en zestienden of schrijf een gevarieerd patroontje uit. Zorg ervoor dat je zo strak mogelijk blijft klappen en zo goed en genuanceerd mogelijk blijft zingen. Vergeet ook niet iedere keer opnieuw je prestatie op te nemen en achteraf grondig te bestuderen. Dit lijkt misschien erg saai, maar het blijft een van de beste manieren om je samenspel op een podium te laten overkomen zoals de bedoeling was bij het schrijven van het nummer. Je kan de oefeningen nog variëren door je niet te beperken tot klappen, maar het ritme te voelen en te dansen met heel je lichaam.”

Waar ligt je aandacht?

Wanneer je op het punt bent gekomen om het spelen te combineren met je zang, is het belangrijk dat je zoekt naar de juiste verdeling van je aandacht. Carola adviseert: “Als je toch behoefte hebt aan een geheugensteun, zet dan geen volledige teksten voor je neus, maar alleen kernwoorden. Al het andere zorgt alleen maar voor afleiding, waardoor je minder aandacht over hebt voor wat echt belangrijk is.” Maar hoe goed je de afzonderlijke delen ook geoefend hebt, je zult toch merken dat aandacht verdelen moeilijk is. Want waar moet je je nu op richten tijdens het spelen en zingen? Volgens Carola draait het om bewuste keuzes maken: “Bepaal van tevoren waar je stem op de voorgrond gaat treden en waar je instrument dit zal doen. Om een voorbeeld te geven: wanneer een band een begeleiding speelt, hebben de muzikanten tijdens de puur instrumentale stukken veel meer vrijheid om ‘versieringen’ toe te voegen. Maar zodra de zang er bijkomt, wordt het instrumentale deel naar de achtergrond geschoven. De aandacht moet dan gaan naar de zanger. Want als het publiek zijn aandacht op meerdere dingen tegelijk moet gaan richten, creëer je een overflow aan muzikale informatie. Als je jezelf begeleidt, is dat net zo. Beperk jezelf in je piano- of gitaarspel terwijl je aan het zingen bent. Tussendoor is er veel meer ruimte voor versieringen en improvisatie. Klinkt allemaal heel logisch, maar wanneer je in je eentje op het podium staat, is het moeilijk om niet te veel te willen gaan doen om goed over te komen.” Een andere goede raad van Carola gaat over de juiste ‘voicing’ van akkoorden: “Probeer te vermijden dat je gebruikmaakt van noten die je gelijktijdig aan het zingen bent. Anders verdrinkt je stem in de begeleiding.”

John Legend

Microfoontechniek

In een live-setting speelt de positie van de microfoon een belangrijke rol bij het zoeken naar het ideale samenspel. “Probeer de microfoon altijd zo te plaatsen dat je recht in de microfoon kan zingen, maar… dat je je goede speelhouding nooit moet aanpassen om bij de microfoon te komen,” aldus Carola. “Daarnaast is het uitsteken van je nek slecht voor de comfortabele houding van het strottenhoofd. Ook het opspannen van je nekspieren zorgt voor een verkrampte zanghouding. Wanneer je aan een piano zit, oefen dan bewust op je ademhaling vanuit een zittende positie. En ben je een muzikant die zowel nummers aan de piano als met de gitaar doet, dan kan ik twee microfoons aanraden. Zo kun je in beide gevallen voor de ideale positie zorgen.”

Afwisseling

Ook al houd je van multitasken en speel je op je dooie gemak de hele zaal plat in je eentje, toch kan het in sommige gevallen of bij specifieke nummers interessant zijn om het begeleidingsinstrument of de zang door iemand anders te laten uitvoeren. Carola: “Ten eerste kan dat soort afwisseling erg welkom zijn in een set. Maar je kunt op deze manier ook nét wat extra aandacht besteden aan de vertolking van het nummer. Je instrument zal namelijk altijd een beetje van je aandacht nodig hebben, hoe goed je ook geoefend hebt.” Een voorbeeld hiervan was Freddie Mercury, die er op een gegeven moment voor koos om tijdens live-optredens een deel van de pianopartijen door een gastpianist te laten spelen. Op die manier had hij zelf meer vrijheid om zijn befaamde interactie met het publiek aan te gaan.

Zie ook

» Muziekstandaards
» Pageturners
» Metronomen
» Alle muzikanten-accessoires
» Live-microfoons
» Muziekinstrumenten

» Zangtechniek – Leer alles over zingen
» Klinker-problemen (en oplossingen) bij het zingen
» Vloeiend zingen door dynamische ademsteun en blending
» Ademsteun en ademcyclus bij het zingen
» Geschiedenis van de zangtechniek
» Pitch-correctie: Auto-Tune, Melodyne… valsspelerij?
» Zing! Het is goed voor je (ook al kun je het niet)
» Zang-opnames mixen in 5 stappen
» Songwriter worden? Leer alles over liedjes schrijven
» Songwriter-advies: je demo opnemen in een studio
» Hoe schrijf je een persoonlijk lied voor een bruiloft?
» Overspraak in geluidsopnames? Zo voorkom je ‘mic bleed’
» Zo kun je een microfoon aansluiten op de computer
» Hoe kan ik mijn microfoon aansluiten op een speaker?
» Het verschil tussen dynamische en condensator-microfoons

Efficiënter bewegen als muzikant – Leer het met deze methodes Muziek instuderen – De kracht en het gevaar van herhaling Muziek-blessures – 8 manieren om ze te voorkomen Goede muzikant worden? Dan moet je hier aan werken Hoe zorg ik dat mijn bladmuziek niet wegwaait? Hoe ga ik te werk als muzikant voor achtergrondmuziek?