Wanneer je overweegt om een draadloze microfoon of ander draadloos systeem aan te schaffen, merk je snel dat er meer bij komt kijken dan enkel het aansluiten van wat kabels. Er is veel tegenstrijdige informatie over het gebruik van draadloze systemen en de informatie die correct is, is onderhevig aan veranderingen. Om je te helpen bepalen welk draadloos systeem het meest geschikt is voor jou, geven wij hier uitleg over wat frequenties zijn en nog belangrijker, welke frequenties voor jou toegestaan en van toepassing zijn. Zo ben je er zeker van dat je een weloverwogen keuze kunt maken en dat het door jou gekozen systeem de komende jaren probleemloos ingezet kan worden voor de meest uiteenlopende doeleinden.
Inhoud
De gewenste draadloze microfoon kiezen | Microfoons, audiosignalen en radiosignalen | Intermodulatie | Meerdere microfoons tegelijk | VHF/UHF | Licentievrije frequenties | Ontwikkelingen | Nederland | België | Frankrijk | Duitsland | Verenigd Koninkrijk | Zweden | Spanje | Italië | Grensgebieden | Tot slot
De gewenste draadloze microfoon kiezen
Ben je van plan een draadloze microfoon aan te schaffen, dan raden we je aan om eerst de Keuzehulp Draadloze Microfoons te lezen. Daar vind je informatie over soorten microfoons - zoals handheld, headset en dasspeld - maar ook over het aansluiten ervan en natuurlijk frequenties. Heb je daarna toch nog meer informatie nodig over draadloze frequenties, lees dan hieronder verder.
Microfoons, audiosignalen en radiosignalen
Een conventionele microfoon zet geluid om in een elektrisch signaal en stuurt dat door middel van een draad naar een geluidssysteem. Een draadloze microfoon zet een audiosignaal om in een radiosignaal en verstuurt dat via een zender door de lucht naar een ontvanger. Die ontvanger wordt vervolgens aangesloten op een geluidssysteem. De zender van een draadloze microfoon is meestal geïntegreerd in het handvat van een handheld microfoon. Maar bij headsets en draadloze instrumentsystemen heb je een aparte zender in de vorm van een beltpack-zender nodig. De ontvanger is in alle gevallen vergelijkbaar en zet radiosignalen weer om in een audiosignaal dat vervolgens via een kabel met het geluidssysteem wordt verbonden. Bij draadoze In-Ear-systemen werkt dit natuurlijk precies andersom. Hier staat de zender bij de mengtafel en draagt de muzikant of spreker de ontvanger bij zich in de vorm van een beltpack.
Voor de bekabelingsproblemen die draadloze systemen oplossen krijgen we alleen wel een aantal andere problemen terug. Elk draadloos systeem zendt en ontvangt op een specifieke radiofrequentie. Belangrijk is om die frequentie zorgvuldig te kiezen. Het combineren van willekeurige frequenties kan veel problemen opleveren omdat diverse systemen met elkaar concurreren. Ze storen elkaar en dat kan ruis en drop-outs tot gevolg hebben.
Bovendien moet de UHF band gedeeld worden met telecomaanbieders voor draadloos internet en digitale TV zenders. Het is dus belangrijk om te weten waar je wel of niet mag zitten en waar je veel hinder kunt ondervinden van andere gebruikers.
Intermodulatie
Intermodulatieproducten ontstaan doordat microfoonsystemen op bepaalde frequenties signalen uitzenden. Als signaal 1 uitstuurt op een frequentie van 824.1 MHz en signaal 2 op een frequentie van 824.7 MHz, zullen er intermodulatieproducten ontstaan binnen en buiten deze frequentiebanden. Dit komt kort gezegd omdat de frequenties met elkaar reageren en buiten hun bereik kleine pieken gaan veroorzaken met storingen. Om dit te voorkomen kun je het beste een marge hanteren tussen de twee frequenties. Draadloze systemen met meerdere kanalen doen dit over het algemeen automatisch. Hoe meer systemen tegelijkertijd gebruikt worden, hoe groter deze marge moet zijn. Als er in het voorbeeld van hierboven bijvoorbeeld een derde microfoon bij zou komen dan moet je de marge twee keer zo groot maken. Als een draadloos microfoonsyteem over 16 kanalen beschikt betekent dat dus niet dat er 16 microfoons tegelijk gebruikt kunnen worden.
Meerdere draadloze microfoons tegelijk gebruiken
Er zijn ontelbaar verschillende draadloze microfoons en de prijzen lopen erg uit een. Een van de belangrijkste factoren die hierin meespeelt is de hoeveelheid microfoons er tegelijkertijd gebruikt kunnen worden. Budgetmodellen hebben bijvoorbeeld vaak een vaste frequentie. Het heeft dan weinig zin om er twee te kopen want je kunt ze toch niet tegelijkertijd gebruiken. Bij duurdere modellen kun je meestal meerdere frequenties instellen. Op die manier kunnen er meerdere systemen naast elkaar gebruikt worden. Binnen welke frequentieband die frequenties vallen is meestal aangegeven in de productnaam. Bijvoorbeeld Sennheiser XSW 2-835 (E: 821-865) Elk merk heeft hier zijn eigen aanduidingen voor.
Professionele systemen worden vaak geleverd met software. Hiermee kun je op locatie kijken welke frequenties vrij zijn. Sennheiser heeft bijvoorbeeld de Wireless System manager en Shure heeft Wireless Workbench. Merken bieden soms ook gratis tools waarmee je kunt nagaan welke frequenties je mag gebruiken in jouw regio. Bijvoorbeeld de Sennheiser frequencyfinder online tool en de Frequency Xpert app.
Frequenties, VHF en UHF
De radiofrequenties waar de meeste draadloze systemen gebruik van maken zijn grofweg verdeeld in twee groepen:
- VHF (Very High Frequency): 30 MHz (30.000.000 Hz) tot 300 MHz (300.000.000 Hz)
- UHF (Ultra High Frequency): 300 MHz (300.000.000 Hz) tot 3000 MHz (3000.000.000 Hz)
De meeste draadloze microfoons en monitorsystemen vallen binnen de UHF band. De UHF band is opgedeeld in kanalen 21 t/m 70 (zie afbeelding 1). Elk kanaal bestrijkt 8 MHz behalve de ISM-band en de 1G8-banden. Deze verdeling wordt wereldwijd gebruikt om per regio aan te geven welke frequenties gebruikt kunnen en mogen worden.
In veel gevallen heb je een vergunning nodig om een draadloos systeem te mogen gebruiken. Deze vergunning kun je aanvragen bij de overheidsinstelling van het land waar je het draadloze systeem wilt gaan gebruiken. De regels verschillen sterk per land. Bij het aanschaffen van een draadloos systeem is het dus heel belangrijk dat je weet in welke regio je dit systeem gaat gebruiken.
Licentievrije frequenties
Er zijn een aantal frequentiebanden die in heel Europa of zelfs over heel de wereld zonder vergunning gebruikt mogen worden. Om te beginnen is er de zogeheten bandgap of duplexgap (822-830 MHz). Dit is eigenlijk een soort buffer tussen de uplink- en de downlinkfrequenties van mobiele providers. Het is een heel smal stukje dus kun je in deze band niet veel systemen naast elkaar gebruiken. Ook is er in deze band verhoogd risico op intermodulatie als er veel mobiele telefoons in de buurt zijn. Hetzelfde geldt overigens ook voor de 863 - 865 MHz band. Deze band zit net boven het frequentiegebied dat voor mobiele providers is gereserveerd en mag net als de 822-832 MHz band in vrijwel heel Europa zonder vergunning worden gebruikt.
Systemen die werken op de 2.4 GHz band (2400 - 2483.5 MHz) hebben het grote voordeel dat ze wereldwijd vergunningvrij gebruikt mogen werken. Dit is echter ook meteen het nadeel want deze band is daarom erg populair en wordt door de meest uiteenlopende apparaten gebruikt. Magnetrons, wifi, Bluetooth…allemaal maken ze gebruik van de 2.4 GHz band. Veel van de consumenten apparaten verhuizen de laatste tijd naar de 5GHz band waardoor het de komende tijd hopelijk wat rustiger gaat worden in de 2.4GHz band.Een ander nadeel is dat deze band een erg korte golflengte heeft. Hoe korter de golflengte hoe kleiner het bereik is. Onder ideale omstandigheden zou je een meter of 30 moeten kunnen halen maar veel groter zal het bereik niet worden. In de praktijk kun je maximaal 6 draadloze microfoons of in-ear systemen naast elkaar gebruiken in de 2.4 GHz band.
Ontwikkelingen
Door nieuwe ontwikkelingen in de mobiele technologie is het frequentielandschap constant in beweging. In de praktijk komt het er op neer dat er steeds minder ruimte is voor draadloze audio. Begin 2016 is het 800 MHz gebied in heel Europa in gebruik genomen door mobiele telefonie-aanbieders. Microfoons in dat frequentiegebied werken nu niet meer. Uiteraard is dit wel lang van tevoren aangekondigd. Hetzelfde staat nu te gebeuren in de 700 MHz band. Rond 2020 kun je frequenties tussen 694 en 790 MHz niet meer gebruiken voor draadloze microfoons.
Licenties voor Nederland
In Nederland mag je zonder vergunning gebruikmaken van de volgende frequenties:
195 - 202 MHz, max. 50 mW e.r.p.
470 - 604 MHz, max. 50 mW e.r.p.
614 - 694 MHz, max. 50 mW e.r.p.
823 - 826 MHz, max. 20 mW e.i.r.p. (voor handheld), 100 mW e.i.r.p. (voor bodypack)
826 - 832 MHz, max. 100 mW e.i.r.p.
863 - 865 MHz, max. 10 mW e.r.p.
1785 - 1805 MHz, max. 20 mW e.i.r.p. (handheld), 100 mW e.i.r.p. (bodypack)
De 470 - 694 MHz band kun je in Nederland echter niet overal volledig gebruiken. Die ruimte deel je met de digitale omroep. Het gebruik van frequenties voor digitale omroep verschilt per regio. Hierdoor is ook de beschikbaarheid van frequenties voor draadloze microfoons regionaal verschillend. Als je wilt weten welke frequenties je kunt gebruiken op een specifieke locatie binnen Nederland, dan kun je de applicatie Microfoonbanden van het Agentschap Telecom gebruiken.
Licenties in België
Naast de banden 822-830 MHz, 863-865 MHz en 2.4 GHz mogen in België de banden 518-526 MHz en 534-542 MHz vrij gebruikt worden. 606-614 MHz is gereserveerd voor radio-astronomie. Voor de overige frequenties dien je een vergunning aan te vragen. Dit kun je doen bij het Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie. Hier kun je ook een lijst downloaden van de toegestane frequenties per regio.
- Let op: het gebruik van 534 – 542 MHz voor draadloze microfoons is in België verboden in de provincie Henegouwen en in de streek tussen Samber en Maas.
Licenties in Frankrijk
In Frankrijk mag je voor draadloze microfoons en draadloze in ear systemen gebruik maken van de volgende frequentiebanden:
174 - 223 MHz, max. 50 mW e.r.p.
470 - 694 MHz, max. 50 mW e.r.p.
823 - 826 MHz, Max. 20 mW e.i.r.p.
826 - 832 MHz, Max. 100 mW e.i.r.p
Zolang je het maximale vermogen niet overschrijdt hoef je hier geen vergunning voor aan te vragen. Heb je speciale wensen, bijvoorbeeld voor een groot evenement dan kun je bij de Franse overheidsinstelling ARCEP een vergunning aanvragen voor maximaal twee maanden.
Licenties in Duitsland
In Duitsland mag je zonder vergunning gebruik maken van de volgende frequenties:
174 - 230 MHz, 50 mW e.r.p.
823 - 832 MHz, 100 mW e.i.r.p.
863 - 865 MHz, 10 mW e.r.p.
1785 - 1805 MHz, 82 mW e.i.r.p.
1795 - 1800 MHz, 20 mW e.r.p.
Van de 470 - 694 MHz band mag je ook gebruik maken maar dan moet je wel eerst een vergunning aanvragen door bij het Bundesnetzagentur een formulier te downloaden. Een vergunning vraag je aan voor een bepaalde locatie en is maximaal 30 dagen geldig.
Licenties in het Verenigd Koninkrijk
In het Verenigd Koninkrijk mag je zonder vergunning gebruikmaken van de volgende frequenties:
863 - 865 MHz, max. 10 mW e.r.p.
173.8 - 175 MHz, max. 50 mW e.r.p.
Verder zijn er in het Verenigd Koninkrijk twee soorten vergunningen. Deze kun je aanvragen bij OFCOM.
Met de Standard Licence vraag je toestemming voor het gebruik van een vaste frequentie op een vaste plek op een vast tijdstip. Het voordeel hiervan is dat OFCOM het gebruik van deze frequentieband op deze manier kan coördineren en gebruikers elkaar niet in de weg zitten. De frequentiebanden waarvoor dit type licentie wordt gegeven zijn 470 - 790 MHz en 1780 - 1800 MHz.
Met de UK Wireless Microphone Licence vraag je voor 1 of 2 jaar toestemming om gebruik te mogen maken van een frequentieband. Eenmaal toegewezen mag je deze band in heel het Verenigd Koninkrijk gebruiken. Het gebruik van deze frequentiebanden wordt niet gecoördineerd. Het kan dus zijn dat je storing ondervindt van een andere gebruiker. In tegenstelling tot de Standard licence is het met een UK Wireless Microphone Licence echter wel toegestaan om binnen de aan jou toegewezen band te schuiven. De frequentiebanden waarvoor dit type licentie wordt gegeven zijn UHF Kanaal 38 (606 - 614 MHz) en VHF (175.250 - 209.800 MHz).
Licenties in Zweden
In Zweden mag je zonder vergunning gebruik maken van de volgende frequenties:
823 - 826 MHz, max. 10 mW e.r.p. (handheld), 50 mW e.r.p., (bodypack)
826 - 832 MHz, max. 50mW e.r.p.
863 - 865 MHz, max. 10mW e.r.p.
Voor de onderstaande frequentiebanden dien je een vergunning aan te vragen bij de Zweedse overheidsinstantie PTS.
174 - 240 MHz, max. 50 mW e.r.p.
470 - 694 MHz, max. 50 mW e.r.p.
1785 - 1800 MHz, max. 20 mW e.r.p., (handheld), 50 mW e.r.p., (bodypack)
Licenties in Spanje
In Spanje dien je alleen een vergunning aan te vragen als je zender het maximale zendvermogen overschrijdt. Dit kun je doen bij de Spaanse overheid. Het maximale zendvermogen per frequentieband vind je hieronder:
174.100 - 179.300 MHz, max. 50 mW e.r.p.
188.100 - 194.500 MHz, max. 50 mW e.r.p.
470 - 786 MHz, max. 50 mW e.r.p.
823 - 832 MHz, max, 20mW e.i.r.p. (handheld), 100mW e.i.r.p. (bodypack)
863 - 865 MHz, max. 10mW e.r.p.
1785 - 1805 MHz, max. 20mW e.i.r.p. (handheld), 50 mW e.i.r.p. (bodypack)
Licenties in Italië
In Italië dien je alleen een vergunning aan te vragen als je zender het maximale zendvermogen overschrijdt. Dit kun je doen bij de Italiaanse overheid. Het maximale zendvermogen per frequentieband vind je hieronder:
823 - 832 MHz, max. 10 mW e.r.p.
863 - 865 MHz, max. 10 mW e.r.p.
174 - 230 MHz, max. 50 mW e.r.p.
470 - 786 MHz, max. 50 mW e.r.p.
786 - 790 MHz, max. 12 mW e.r.p.
1785 - 1805 MHz, max. 20 mW e.i.r.p. (handheld), max. 50 mW e.i.r.p. (bodypack)
Grensgebieden
In grensgebieden heb je te maken met een bijzondere situatie. Je moet je houden aan de regels en toegestane frequenties van de locatie waar je je bevindt. Dit betekent echter niet dat je geen last kunt hebben van interferentie en intermodulatieproducten van gebruikers aan de andere zijde van de grens. In theorie kan het immers voorkomen dat een ander persoon op 'jouw' frequentie met precies hetzelfde systeem aan het zenden is, twee gebouwen verder. Maar, ook hier geldt weer dat je draadloze signaal vermoedelijk continu veel sterker is dan het 'concurrerende' signaal waardoor je weinig last hebt van je concullega en vice versa.
Tot slot
Ondanks dat je met bovenstaande informatie een gedegen keuze kunt maken uit het ruime aanbod van draadloze systemen, is de werking ervan afhankelijk van een groot aantal factoren. Een belangrijke factor ter plaatse is het gebruik van het frequentiegebied door concurrenten van je systeem. Bij grotere evenementen waarbij meerdere systemen in de lucht zijn, is het zaak dat de allocatie van beschikbare frequenties in goed overleg wordt gemaakt. Dit voorkomt verrassingen en het niet functioneren van de systemen.
Mocht je voor jouw specifieke situatie hulp nodig hebben om het juiste systeem te vinden, dan kun je altijd een afspraak maken met een productspecialist of telefonisch of via de mail om een advies vragen. De contactgegevens en openingstijden vind je hier.
