Een MIDI keyboard is een van de standaard producten die je in de studio van een producer tegenkomt, en dan maakt het niet uit of het een grote of een kleine studio is. Vele producers hebben een MIDI-keyboard, een klavier waarmee je DAW-software en virtuele instrumenten kunt bespelen. Als een MIDI-keyboard daarnaast ook een DIN-uitgang heeft, kun je ook 'echte' apparatuur met een DIN-connector aansturen. Voor de meesten zal het er echter om gaan de computer te bedienen.
MIDI keyboards - een stukje geschiedenis
Sinds de uitvinding van MIDI - begin jaren 80 - werden synthesizers voorzien van MIDI. Keyboards uiteindelijk ook, en met een kaarsje kon je toen nog op zoek gaan naar een MIDI-keyboard. Het lag toen zeker niet voor de hand om te investeren in een MIDI-keyboard - destijds ook wel 'master keyboard' genoemd. Je had immers toch ook klanken nodig, dus het was logischer om in een synthesizer met MIDI te investeren, dan had je beide. In de jaren 90 was het niet wezenlijk anders. En toen gebeurde het: de computer werd steeds krachtiger en ontpopte zich als een apparaat dat gestaag de hardware in je studio ging vervangen. Op dat moment werden de synthesizers qua klank veel minder een noodzaak voor een productie. Producers hadden de klank simpelweg niet meer nodig. Het klavier wel natuurlijk, maar de klank niet meer zo. De reeds bestaande studio's konden natuurlijk hun bestaande synthesizers blijven gebruiken als MIDI-keyboard, maar nieuwe studio's konden ervoor kiezen om uitsluitend met een MIDI-keyboard te werken.
Een MIDI-keyboard is geen gewoon keyboard
Het is eigenlijk weinig romantisch, maar in combinatie met een computer is een MIDI-keyboard in feite een soort muis. Het is een USB-device dat oogt als een keyboard, maar dat technisch gezien vergelijkbaar is met een muis, kaartlezer of ander apparaat. Het is dus beslist geen keyboard of synthesizer waar geluid uit komt, een hardnekkige fout die helaas nog met enige regelmaat wordt gemaakt. Net zoals er in een USB-muis geen kleuren zit voor gebruik in je tekenprogramma, heeft een MIDI-keyboard geen outputs waar geluid uitkomt, er zitten geen speakers in, er zitten geen ritmes en klanken in. Het is een device om de muziek- of audiosoftware op je computer (of een ander MIDI-apparaat) mee te bedienen en meer niet.
Een gewoon keyboard kan wel een MIDI-keyboard zijn
MIDI is een protocol (een dataformaat) dat door een kabeltje gaat. Vroeger was dat een DIN-kabel, tegenwoordig veelal een USB-kabel. Een MIDI-keyboard heeft zo'n aansluiting, maar andere toetsinstrumenten zoals een keyboard, synthesizer en drawbar-orgel hebben zo'n aansluiting ook. Dit betekent dat je de genoemde apparaten als alternatief kunt gebruiken om een DAW aan te sturen. Waarom bestaan er dan MIDI-keyboards? Omdat MIDI-keyboards hoofdzakelijk een stuk voordeliger zijn! Andere voordelen zijn dat ze kleiner kunnen zijn (handig voor mobiel produceren), meer bedieningselementen kunnen hebben en er zit vaak software bij. Ook is er bij sommige MIDI-keyboards een zeer strakke integratie met de software die je ermee aanstuurt, zoals de Native Instruments Komplete Kontrol S-serie. Dat is een ontwikkeling van deze tijd die vrijwel exclusief voor MIDI-keyboards lijkt te zijn.
Een MIDI-keyboard met DIN-MIDI- en/of USB-MIDI-aansluiting
In de tijd waarin USB nog niet zo'n grote rol speelde, waren de MIDI-keyboards voorzien van DIN-MIDI. Ook in de 21e eeuw was dat nog zo, al zag je toen wel dat er kleine MIDI-interfaces werden meegeleverd (een soort breakout-kabel) die de DIN-MIDI converteerde naar USB. Inmiddels zitten we in een tijd waarin het lang niet altijd zo is dat er DIN-MIDI op een nieuw MIDI-keyboard zit. Het weglaten van een DIN-connector kan een methode zijn om de prijs te drukken, en er zijn natuurlijk ook hele kleine portable klaviertjes waarin fysiek helemaal geen ruimte is voor een grote DIN-connector. De wat grotere MIDI-keyboards van vandaag hebben vaak nog wel een DIN-MIDI-connector. Op die manier kun je ze nog steeds buiten je computer om gebruiken om bijvoorbeeld rack-synths uit vroeger tijden mee te bedienen.
De onderdelen van MIDI master keyboards
Er zijn diverse onderdelen die je ziet, of kunt zien, op de vele modellen MIDI-keyboards die je kunt krijgen. Allereerst het klavier natuurlijk, een model is vaak verkrijgbaar met meerdere klavieren. Bij de compacte klavieren zijn 25 en 37 toetsen erg populair. Bij de wat grotere modellen zie je vooral 49 of 61 toetsen. Met 73, 76 of 88 toetsen heb je vaak pianoklavieren te pakken, Dat betekent dus niet dat er een pianoklank in zit, een MIDI-keyboard heeft immers geen klanken aan boord, maar het betekent wel dat de klaviertoetsen wat zwaarder zullen zijn.
Faders
Wat je heel vaak ziet, zijn één of meer faders/sliders. Die gebruik je in principe om één of meer parameters van je virtuele instrumenten of virtuele effecten te bedienen. Zo gauw de MIDI keyboards wat groter worden, met 49 of 61 toetsen, dan zijn er vaak acht of meer sliders aanwezig. Als je deze kunt 'mappen' in je DAW-software, dan kun je dus bepalen wat die sliders veranderen in je software. Dat kan een filter zijn, of een aantal sliders voor een envelope, wat je maar wilt.
Encoders
Encoders zie je ook vaak, dat zijn draaiknoppen die in feite dezelfde functie hebben als sliders: het veranderen van parameters. Er zijn eindige draaiknoppen en oneindige draaiknoppen. De eindige draaiknoppen hebben een fysiek beperkt bereik, bijvoorbeeld van 7 uur tot 17 uur (klokstijl). De eindeloze draaiknoppen hebben die beperking niet, vaak is het daar een LED-ring, of een waarde op een display, dat de stand van de draaiknop toont.
Pads
Pads komen ook voor, dat zijn drukknoppen die eigenlijk min of meer dezelfde functie hebben als een toets, maar dan anders gearrangeerd en met een andere 'touch'. Het idee komt van de oude Akai MPC-samplers uit de jaren 80, 90 en later. Er zijn producers die er gemakkelijk beats mee programmeren. Al enige jaren hebben pads nog een andere functie: ze vormen een belangrijke interface voor de software Ableton Live.
Transportsectie
Vaak is er ook een transportsectie, en die is niet te onderschatten. De transportsectie is een gebiedje waarin je knopjes ziet zoals start, stop, record, forward en backward, maar ook track-selector en dergelijke. Met deze middelen kun je enkele basale taken van je DAW bedienen vanaf het MIDI-keyboard, zonder dat je tussen de opnames door steeds moet wisselen van keyboard naar muis en weer terug. Het maak je workflow efficiënter.
Je ziet dus dat er verschillende soorten workflows zijn, en dat is wel heel mooi. De producer van vandaag hoeft zich minder vaak aan te passen aan de spullen, de spullen schikken zich naar de producer!
Veelgestelde vragen over MIDI-keyboards
Welk USB/MIDI-keyboard moet ik kopen?
Dat heeft alles te maken met je eigen wensen. Wil je realistische pianopartijen spelen, dan kies je een model met 88 gewogen toetsen. Ben je meer van de synthesizerpartijen, dan kun je eveneens kiezen voor 88 toetsen, maar dan zouden keyboard-action of semi-gewogen toetsen wat beter zijn. Kleinere klavieren zijn dan ook prima: 61 toetsen is het meest gangbaar. Als je niet heel breeduit speelt, dan zou 49 toetsen ook prima kunnen. Met minder klaviertoetsen dan 49 gaat het doorgaans over portable MIDI-keyboards, en dat kan ook een argument zijn. Velen hebben tegenwoordig een laptop met DAW-software. Dan kun je net zo makkelijk even een compact MIDI-klavier meenemen, dat is altijd beter dan noten met de muis invoeren.
Heb ik een MIDI-keyboard-driver nodig?
Technisch gezien kan de fabrikant verlangen dat je de bijbehorende driver installeert, maar dan moet het een wel héél bijzonder apparaat zijn met functies die ver voorbij het normale gaan. Anders dan dat, heb je in principe geen driver nodig voor een MIDI-keyboard, net zoals je voor een computermuis vandaag de dag geen driver nodig hebt. Plug 'n play!
Wat is het beste MIDI-klavier?
Het is een beetje een cliché natuurlijk, maar met geld is alles te koop. Als je wat meer kunt besteden aan een MIDI-keyboard, dan mag je over de hele linie ook een beter product verwachten. Niet dat klaviertoetsen en bedieningselementen bij voordeliger MIDI-keyboards niet werken, maar bij de wat duurdere modellen kunnen de klaviertoetsen bijvoorbeeld wat minder scherp zijn in de hoeken. Ook de toetsen zouden qua gewicht wat beter van kwaliteit kunnen zijn. Bedenk dat je jaren met zo'n MIDI-klavier gaat werken, dus wellicht is een klein beetje extra comfort en klasse voor jou wel de moeite van de extra investering waard!
Ik zoek een MIDI-piano, wat heb ik nodig?
In principe kan elk MIDI-keyboard met 88 gewogen toetsen qua gevoel dienst doen als vervanging van een echte piano. Een digitale piano zou een alternatief kunnen zijn als er MIDI op zit - dat is doorgaans wel het geval. Een voordeel daarvan kan zijn dat je geen computer nodig hebt om pianogeluiden te kunnen maken, dat het er mooier uitziet en dat er een vast pianopedaal aan vast zit dat niet alle kanten op schuift. Een ander voordeel kan zijn dat een digitale piano huiselijk oogt. Even de laptop op een digitale piano leggen staat wat minder 'studio' dan een studio met een echt MIDI-klavier. Misschien kunnen huisgenoten dat huiselijke beeld wel waarderen.
Heb ik een 'slim' keyboard nodig?
Met slim hebben we het niet over intelligentie, maar over het fysieke formaat. Dus 'slim' in de betekenis van slank in het Engels. Een synthesizer kon vroeger behoorlijk groot zijn, er zat in vroeger tijden nu eenmaal een hoop hardware in zo'n apparaat. In die tijd had je ook de enorme studio's van artiesten, met rijen synthesizers boven elkaar in een rack. De tijden zijn veranderd. Tegenwoordig is het juist wel gunstig als je je computerkeyboard en MIDI-keyboard dicht bij elkaar kunt plaatsen. Het is dan heel handig als je een slank MIDI-keyboard kunt plaatsen tussen je computerkeyboard en je beeldschermen. En daarom letten fabrikanten erop dat ze hun klavieren niet heel erg diep maken. Ondiep, of 'slim', is hier dus hetzelfde.
Wie maken USB/MIDI-keyboards?
Je kunt grofweg stellen dat de grote synthesizermerken ook MIDI-keyboards maken. Als je erover nadenkt is het ook logisch. Voor hun synthesizers hebben ze die klavieren toch al liggen, dan kunnen ze net zo goed ook nog een productlijn met MIDI-keyboards maken. Er zijn overigens ook merken die alleen maar MIDI-keyboards maken. Zijn er dan verschillen tussen al die merken? Nou, niet altijd. Er zijn immers maar zoveel manieren om een slider, encoder of pad te maken, en inmiddels zijn er ook wel enkele conventies ontstaan die het publiek verwacht. De onderlinge verschillen tussen al deze relevante merken zitten vooral in de algemene bouwkwaliteit van de componenten en in de meegeleverde software.
Waarom koop ik een Komplete Kontrol S MIDI Keyboard?
Veel kenmerken van de Komplete Kontrol MIDI-keyboards van het merk Native Instruments zijn vergelijkbaar met MIDI-keyboards van andere merken, daar zit het hem dus niet in. Wat de Komplete Kontrol - specifiek de S-serie - zo bijzonder maakt, zijn de LED-lampjes boven de toetsen. Deze corresponderen met de toetskleuren in de Kontakt-software. Zo kun je dus op het Komplete Kontrol MIDI-keyboard zien waar de keyswitches en andere zones van een Kontakt-instrument zitten.
Verschil tussen een MIDI-keyboard en een MIDI-controller?
Op een MIDI-keyboard kunnen diverse controllers zitten, zoals encoders, sliders/faders en pads. Een MIDI-controller heeft eigenlijk alleen maar die controllers, niet een klavier. In de regel zijn dergelijke controllers uitgesplitst op basis van soort. Er bestaan dus onder andere slider/fader-controllers, pad-controllers en encoder-controllers. Een speciale Ableton-controller rekenen we ook tot de MIDI-controllers. De communicatie gaat namelijk gewoon via MIDI, en de pads versturen gewoon MIDI-noten. Maar gezien de lay-out ligt het voor de hand om zo'n controller specifiek met Ableton Live te gebruiken.
Wat voor software zit er bij een MIDI-keyboard?
De software, als het erbij zit, is grofweg te verdelen in twee groepen, waarbij het niet gezegd is dat elk MIDI-keyboard is voorzien van software uit beide groepen. De eerste groep omvat DAW-software, dat is dus software waarin je muziek kunt opnemen, afspelen en bewerken. Vaak gaat het om instapversies, en van daaruit kun je doorgaans nog wel upgraden naar een volle versie. Bij een instapversie heb je in principe een volwaardige DAW, maar wel beperkt qua cijfers. Denk aan een beperkt aantal meegeleverde instrumenten en effecten of een beperkt aantal tracks. Als zulke software je niet erg interesseert - bijvoorbeeld omdat je zelf al software hebt - dan speelt dit alles uiteraard niet. De tweede groep software bij MIDI-keyboards omvat virtuele instrumenten. Denk bijvoorbeeld aan een virtuele piano (een plug-in voor een DAW dus).
